In veel landen bestaat er een minimumloon, maar er is nog nergens een bovengrens aan hoeveel mensen mogen bezitten. Volgens filosoof en econoom Ingrid Robeyns zou die bovengrens er wel moeten komen. Met haar politiek-filosofische beweging van het limitarisme wil ze extreme rijkdom en vooral een buitensporig verschil tussen arm en rijk tegengaan. In haar gelijknamige boek Limitarisme zet ze haar plannen daarvoor uiteen, en die zijn simpel: we moeten met elkaar een maximumbedrag bepalen en afspreken dat niemand meer mag bezitten dan dat bedrag.
De uitvoering hiervan is alleen een stuk ingewikkelder. Nog even afgezien van de vraag hoe hoog dat bedrag dan precies zou moeten zijn, en hoe je het vervolgens regelt – een belastingtarief van 100 procent? –, zou je het ook nog eens wereldwijd moeten invoeren, omdat rijken anders uitwijken naar landen die niet meedoen met het limitarisme. Het lijkt onbegonnen werk.
Robeyns is het er geheel mee eens dat dit praktisch ondoenlijk is. Maar dat is voor haar geen reden om het er dan maar niet over te hebben, integendeel. Robeyns: ‘Je moet het limitarisme zien als een regulatief ideaal. Waarschijnlijk zal die rijkdomsgrens er nooit komen, maar dat neemt niet weg dat we er wel naar kunnen streven en het er over kunnen hebben. Er zijn eigenlijk best veel van deze regulatieve idealen. Neem de uitbuiting van armoede. Daar is consensus over, iedereen wil dat dat daar een einde aan komt. Tegelijkertijd weet ook iedereen dat het waarschijnlijk nooit helemaal gaat lukken. Toch moeten we dat wel najagen. In mijn boek leg ik de lezer voor: zouden we niet ook naar zo’n rijkdomsgrens moeten streven?’
Democratie
Een van Robeyns’ belangrijkste argumenten is dat extreem rijke mensen de democratie om zeep helpen. Robeyns: ‘Kijk naar de Verenigde Staten. Dat is geen democratie meer, maar eerder een oligarchie: de macht is in handen van een kleine groep, de superrijken. Stel, je wilt president worden. Dan heb je alleen al voor je campagne ongelooflijk veel geld nodig en ben je afhankelijk van geldschieters. Die geven dat natuurlijk niet zomaar, met dat geld willen ze hun eigen belangen behartigen. Hun geld geeft hen dus directe invloed op de politiek. Maar dat is niet alles wat ze kunnen doen met hun vermogen. Ze kunnen bijvoorbeeld ook lobbyisten inhuren. In Amerika is het allemaal extremer dan in Europa, maar hier speelt het tot op zekere hoogte ook. Kijk maar eens naar het lobbyregister van de Europese Unie. Het gaat om enorme bedragen en het is helaas echt zo dat de lobbykracht toeneemt naarmate je er meer geld in pompt.’
Even tussendoor… Meer lezen over economie, ethiek en rechtvaardigheid? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Dan de natuur. Extreem rijken vervuilen vele malen meer dan de rest van de bevolking: ze consumeren meer en hebben vaak meerdere grote huizen, auto’s, boten en privéjets. De samenleving en de natuur hebben dus last van extreme rijkdom, maar Robeyns laat aan de hand van verschillende onderzoeken zien dat de rijken er zelf ook niet beter van worden: buitensporige rijkdom maakt ongelukkig. Eigenlijk is rijkdom een soort verslaving en zou je het limitarisme dus als een vorm van verslavingszorg kunnen zien.
Wantrouwen
Met deze discussie rond het regulatieve ideaal van de rijkdomsgrens wil Robeyns vooral een mentaliteitsverandering teweegbrengen. Robeyns: ‘Onder invloed van het neoliberale gedachtengoed is er een steeds groter wantrouwen ontstaan jegens de overheid en eigenlijk jegens iedereen die iets doet voor het algemeen belang. Het systeem gaat ervan uit dat de mens alleen gemotiveerd wordt door extrinsieke beloningen – geld, status – en dat intrinsieke motivatie geen rol speelt, terwijl er veel aanwijzingen zijn dat mensen een mix hebben van de twee. Juist die intrinsieke motivatie draagt bij aan een betere samenleving.’
Limitarisme. Pleidooi tegen extreme rijkdom
Ingrid Robeyns
De Bezige Bij
384 blz.
€ 27,50
