Maar wat is eigenlijk geluk?

Wanneer we ons afvragen of we gelukkig zijn, gaan we vaak te rade bij ons gevoelsleven: zijn we blij, extatisch of wellicht sereen? Maar volgens Paul van Tongeren, emeritus hoogleraar wijsgerige ethiek, is een geluksgevoel niet hetzelfde als geluk. ‘Geluk is datgene wat we uiteindelijk nastreven. Daar hoort een bepaald gevoel bij, maar het bestaat niet uit dat gevoel alleen. Het draait om datgene waardoor het gevoel wordt opgewekt.’

Voor wat geluk wél is, verwijst Van ­Tongeren naar de Griekse denker Aristoteles. ‘Volgens Aristoteles bestaat geluk uit optimale zelfverwerkelijking. Dat betekent: zo fijnzinnig mogelijk leren voelen, proeven, ruiken enzovoort, en daarnaast zo goed mogelijk handelen, door je liefdevol, erkennend en verantwoordelijk naar anderen op te stellen. En daar dan van genieten.’

In het onderzoek wordt ‘geluk’ echter duidelijk gelijkgesteld aan ‘geluksgevoel’, bemerkt Van Tongeren. Hij zet ook vraagtekens bij de conclusie ervan: dat het ­vergelijken van je huidige geluksniveau met je beoogde geluk je juist ongelukkiger maakt. ‘De onderzoekers zien oorzakelijkheid waar deze niet is, omdat ze aannemen dat verlangen je ongelukkig maakt. Maar als je gelukkig wordt van lezen, dan wil je altijd meer lezen. Dat maakt je niet ongelukkig – integendeel, je verlangen ­intensiveert het geluk.’

De onderzoekers, zo meent Van Tongeren, hadden eigenlijk onderscheid moeten maken tussen begeren en verlangen. ‘Bij begeerte er is sprake van een tekort of een gebrek. Je kunt daarentegen verlangen wat je al hebt. Je kunt verlangen naar je geliefde, juist in diens aanwezigheid.’ Zo is het ook met geluk. ‘Zelfverwerkelijking is een proces waar je nooit echt klaar mee bent. Maar juist in het streven, het verlangen naar meer, ligt het geluk.’