Vier jaar lang schreef Ingmar Heytze (1970) gedichten over filosofen voor Filosofie Magazine. Zevenendertig van deze gedichten, van Thales tot Sloterdijk, verschenen in een bundel onder de titel Nietzsche schrijft een laatste vers. Voorlopig gaat Heytze door met het dichten over filosofen. Toch beweert hij in zijn stamcafé in Utrecht: ‘Ik ben geen filosoof’.
Hoe ben je dan te werk gegaan?
‘Ik zit een dagje te lezen en op een gegeven moment is het raak. Iets treft me bij zo’n filosoof, een gebeurtenis in zijn leven of een van zijn denkbeelden. Ik bestudeer niet uitputtend al het werk, ik ga op mijn intuïtie af en let op parallellen tussen verschillende filosofen. Ik vond bijvoorbeeld in een boek over Darwin een paar dagboekbladen afgedrukt, waarop hij in vertwijfelde hanenpoten overweegt: zal ik nu trouwen of niet? Dat is een vraag waar Kierkegaard ook mee worstelde. Het grappige is nu, dat je nooit uit die vraag komt door erover na te denken. De cerebrale benadering helpt je bij de grote levensvragen blijkbaar niet verder. Ik hoop dat zo’n anekdote die ik in mijn gedicht verwerk, een ander licht werpt op de theorie. Darwin die nadenkt over trouwen, dat kun je ook zó zien: Darwin die zich afvraagt of het evolutionair zin heeft om te trouwen.’
Wat was je belangrijkste streven bij ieder gedicht?
‘Ik probeerde iets aanmatigends te doen: in de huid kruipen van een filosoof. Dat lukte maar ten dele, ik geloof dat ze eerder in mijn huid zijn gekropen. Ik heb nu eenmaal een bepaald idioom, een bepaalde manier van werken. De filosofen heb ik naar mijn manier van werken toegehaald. Nee, het is onmogelijk om in de huid te kruipen van Aristoteles of Plato. Die staan te ver weg, dat zijn een soort halfgoden. Dan is bijvoorbeeld Montaigne mij meer nabij.
Nooit heb ik gedacht dat ik de reikwijdte van het gedachtegoed van Kant in een gedicht kon samenvatten. Wat ik wel kan is de lezers zo prikkelen dat ze op internet of in de bibliotheek informatie gaan opzoeken over die filosoof. Ik wil zo’n oude Griek of Fransman die voor velen louter een naam is, weer een gezicht geven. Vervuld van eerbied zijn mijn gedichten niet, nee, maar eerbied zonder echte aandacht is niet meer dan een vergulde belediging.’
Even tussendoor… Meer lezen over poëzie en filosofie? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Waar raken de filosoof en de dichter elkaar?
‘De filosoof en de dichter bedienen zich allebei van de taal en verzinnen iets vanuit verwondering. Ze beginnen allebei vanuit een vraag, maar een gedicht bereikt geen conclusie en een filosofie vaak wel. Voor de dichter is de taal het doel, voor de filosoof is de taal een middel. Een filosoof wil de weg leren kennen, een dichter is pas tevreden als hij onherstelbaar is verdwaald. Toch kunnen ze elkaar vinden omdat ze allebei geluidloos schreeuwen: “Kijk nou eens anders naar de wereld!” Je kunt tevreden zijn met alle wetmatigheden, je overal in schikken en nergens over nadenken. Je kunt je ook afvragen waarom de dingen zo in elkaar zitten en waarom het niet anders is. Zo’n levensinstelling maakt je niet per se gelukkiger maar wel een completer mens.’
Lees hier meer over alle activiteiten tijdens de Poëzieweek
Nietzsche schrijft een laatste vers
Ingmar Heytze
Podium
50 blz.
