Een prachtig stripboek over Socrates’ zoektocht naar het goede leven | recensie

Op de eerste tekening van het nieuwe boek van Barbara Stok citeert een docent voor een zaal studenten Socrates: ‘Er is niets beters voor een mens dan zich elke dag bezig te houden met de vraag wat goed leven is.’ In de zaal zie je Barbara glimlachend meeschrijven. Om het droste-effect compleet te maken: ik kijk daar op mijn beurt weer glimlachend naar, want ik zat ooit ook zielsgelukkig in Groningen naar diezelfde docent, Job van Eck, te luisteren bij mijn eerste colleges filosofie, omdat ik dacht: ‘Ja, hier gaat het om!’

De vraag wat goed leven is en hoe je dat moet doen, staat centraal in het werk van Barbara Stok (1970), een van de belangrijkste stripmakers van Nederland. Een groot deel van haar werk is autobiografisch. Daarin zie je de stripfiguur Barbara drummen in haar band, thuis met haar vriend Ricky of meelopend in een demonstratie.

In 2012 brak ze internationaal door met Vincent, een graphic novel over Vincent van Gogh. Later werd ook De filosoof, de hond en de bruiloft (2021) een groot succes. Stok werkte jarenlang aan dit boek over Hipparchia, een vrouwelijke filosoof uit de oudheid. Ze deed niet alleen onderzoek naar de filosofie uit die tijd, maar ook naar de kleding, de landschappen en de gebouwen. Ze reisde ervoor naar Griekenland, waar ze ook weer een strip over maakte. Daarin twijfelt ze aan de vliegreis, die niet strookt met haar duurzame levensstijl. Want net als Hipparchia en Socrates wil Stok leven in overeenstemming met haar ideeën. En twijfelt ze dus vaak of ze wel het goede doet, zoals we ook konden zien in de mooie documentaire die Frank Wiering over haar maakte in 2023.

Wat is goed leven? Socrates en het belangrijkste is in dezelfde stijl getekend als De filosoof, de hond en de bruiloft. Dezelfde zachte kleuren, de kenmerkende tekenstijl met simpele figuren en dikke lijnen, en ook hier opvallend veel honden. In De filosoof, de hond en de bruiloft waren die honden een slim gevonden verbeelding van de filosofie van de cynici (letterlijk ‘honds’ in het Grieks). In dit boek over Socrates loopt een hond voorbij terwijl de filosoof op achtereenvolgende panelen bewegingsloos staat na te denken. De zon verplaatst zich aan de hemel, de hond gaat liggen als het donker wordt en loopt weer weg als het licht wordt. Socrates staat daar al die tijd te denken, tot hij in het laatste plaatje een inval krijgt en wegloopt.

In het eerste hoofdstuk, ‘Het orakel’, wordt Socrates tot zijn grote verbazing de wijste man genoemd, waarop hij met zijn vriend Chairefon op pad gaat om te onderzoeken hoe dat nu toch mogelijk is. ‘Want ik heb juist het idee dat ik maar weinig weet.’ De vrienden gaan praten met Protagoras, die bekend staat als een wijs man, maar na uren praten met Socrates toch minder blijkt te weten dan hij beweerde. ‘Dus moeten we verder zoeken.’ Op deze manier komt een selectie uit de dialogen van Plato over Socrates aan bod, zoals Gorgias, Meno en Apologie.

Anders dan in andere boeken van Stok is er meer tekst dan tekening en blijft ze dicht bij de oorspronkelijke teksten. Wel wordt die tekst vaak afgewisseld doordat de stripfiguur Barbara tussendoor komt om even iets uit te leggen. In een van de tekeningen gaat ze bij Socrates te rade: ‘De leiders die we nu hebben maken de wereld kapot! Hoe is dat te verkroppen?’ Socrates antwoordt: ‘Het enige wat elk mens te doen staat is proberen zelf het goede te doen. Dat is niet alleen het beste voor je eigen geluk. Daar is de hele samenleving bij gebaat.’

Het is een goede inleiding in het denken van Socrates: toegankelijk, overzichtelijk, goed geschreven, kloppend, goed geselecteerd. Maar het is meer dan dat: het is ook nog eens heel mooi door de tekeningen van Stok en door de subtiele manier waarop die samengaan met de tekst. Bovendien leer je niet alleen wat de belangrijkste ideeën van Socrates waren, maar ook waarom die er nog steeds toe doen. Want inderdaad: wat is er nou belangrijker dan de vraag naar hoe je goed moet leven?

Wat is goed leven? Socrates en het belangrijkste
Barbara Stok
Nijgh & Van Ditmar
144 blz.
€ 22,99