Quote
“Wie zijn heden verprutst, is de slaaf van zijn toekomst”
Seneca behoort, met Marcus Aurelius en Epictetus, tot de prominente aanhangers van de Stoa, de school van de stoïcijnse filosofie. Voor deze filosofen is ‘leven naar de natuur’ het principiële uitgangspunt, waarbij ‘natuur’ moet worden opgevat als een ideale orde (kosmos), die wordt bestierd door de rede (logos). Beroemd is Seneca om zijn Dialogen en Brieven aan Lucilius.
Troost
Seneca wordt geboren in Córdoba, in de Romeinse provincie Hispania, maar klimt al snel op tot de hoogste ambtelijke kringen in Rome. Door keizer Claudius wordt hij verbannen naar Corsica, waar hij zijn studie van de stoïcijnse filosofie begint en drie troost-essays schrijft (Consolationes). Hier begint hij de stoïcijnse apatheia toe te passen, een loskomen van emoties die onze voorstellingen vertroebelen. Dat is geen passieve apathie in de moderne zin van het woord, maar een opdracht geestelijke balans vinden door te leven volgens de wetten van de natuur en kosmos. Zo ‘troost’ hij een moeder met het verlies van haar zoon, door te wijzen op het feit dat alles in het universum en keer sterven moet.
Even tussendoor… Meer lezen over Seneca en andere grote denkers? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Uit deze radicale cognitieve houding volgen ook de deugden respect en welwillendheid jegens ieder menselijk wezen, die allen hun plek hebben in de kosmos. Zo verzet Seneca zich ook tegen de inhumane behandeling van slaven en betoont hij zich een tegenstander van gladiotorenspelen en oorlog in het algemeen.
Gedwongen zelfmoord
Seneca mag terugkeren naar Rome om de jonge Nero op te voeden en wordt later zijn adviseur. In 65, verdacht van een complot, dwingt de keizer hem zelfmoord te plegen. De dood van Seneca leeft voort als hoogtepunt van stoïcijnse zelfbeheersing, mede dankzij Tacitus’ beschrijving. Tot het eind is Seneca waardig, troost zijn vrouw en spreekt vermanend tegen zijn in huilen uitgebarsten vrienden: ‘Waar zijn jullie filosofische maximes, de voorbereiding van zo vele jaren studie tegen het kwaad dat komt?’
Relevante berichten
Krijg rust van Seneca, de steenrijke stoïcijn
De stoïcijnse meesterschrijver Seneca was adviseur van de wrede keizer Nero en leefde daardoor in weelde. Kun je als multimiljonair over matiging en zelfbeheersing schrijven? Tekst loopt door onder afbeelding Illustratie: Maartje de Sonnaville Van de drie grote namen van het Romeinse stoïcisme – Seneca, Epictetus en… Read More
3 adviezen van Seneca
Hoe kies je je vrienden? Hoe ga je om met bezit? En: wat doe je in een moeilijke situatie? Drie adviezen van de Romeinse filosoof Seneca.
Oefen jezelf in geven en ontvangen
Een handzaam boekje geeft inzicht in de kunst van het geven volgens Seneca. Het gaat niet om de gift zelf, maar om de intentie.
Vincent Hunink: ‘Wij zijn Seneca’
De levenslessen van Seneca zijn vandaag nog minstens zo relevant als toen hij ze twee millennia geleden schreef. Moet je het leven ten koste van alles rekken? Of beter een heftig leven leiden en vroeg sterven? Vertaler Vincent Hunink maakte in De goede dood een bloemlezing van Seneca’s teksten die deze… Read More