Ik kende van Immanuel Kant (1724-1804) alleen schilderijen en standbeelden, foto’s waren er nog niet in zijn tijd, laat staan dat er bewegend beeld van hem is. Dus voor het echt persoonlijke contact met de denker moet ik het toch hebben van zijn werk, waarvan ik een aantal dingen goed heb gelezen. En is dat niet eigenlijk al hartstikke persoonlijk? Als we lezen verkeren we dan niet gewoon in het hoofd van een ander? Zeker als we een filosoof lezen. Wat is wat we op papier aantreffen anders dan diens gematerialiseerde geest?
Hoeveel ik ook rondwaarde in Kants geest en mijn geest erdoor liet beïnvloeden, ik voelde me niet eerder zo nabij door nota bene een foto van zijn schoenen. In een speciale editie van Die Zeit, vanwege driehonderd jaar Kant, was een foto afgedrukt van een van de laatste schoenenparen waarmee Kant zijn vaste middagwandeling maakte door zijn woonplaats Königsberg, het inmiddels Russische Kaliningrad. Een smaakvolle lage schoen met gesp, in ruw geitenleer. Veel moderner dan ik had verwacht. Maar wat vooral indruk maakte was dat de schoenen erbij stonden alsof Kant ze net had uitgedaan.
Terwijl je zou denken dat we de ziel van een denker het eerst en vooral in zijn geschriften ontwaren, zag ik aan het schoeisel met de licht gedeukte neuzen en het naar de hielen gevormde leer dat hoe geestrijk iemands taal en denken ook mag zijn dat een ziel vooral bestaat uit zijn stomme aanwezigheid in ons bestaan.
Even tussendoor… Meer columns lezen van Coen Simon? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Op deze schoenen had hij over dezelfde aarde gelopen als wij nog doen, de aarde waarover Copernicus zei dat die niet het middelpunt van ons universum vormt, maar waarmee wij lijdzaam rondjes draaien om de zon. Met zijn voeten had hij dit leer gevoeld en door het leer heen de hobbeltjes in de weg. Ach, wat zou ik graag gevoeld hebben wat hij voelde. En toen wist ik ineens wat er gebeurde terwijl ik gevangen bleef in mijn eigen blik op de foto. Er had zich een kleine copernicaanse wending in mijn denken voorgedaan. Want was het niet gewoon het voelen zelf wat ik zag? Ik had dit nooit eerder zo ervaren, dat we kunnen zien wat een ander voelt.
Gelukkig maar. Met zijn schoenmaat 39 had ik anders nooit in zijn schoenen kunnen staan.
Nog meer Kant in dit Kantjaar? Kom 1 mei 2024 samen met ons en Marcus Willaschek, auteur van Kant. De revolutie van het denken, zijn driehonderdste verjaardag vieren in De Balie in Amsterdam. Klik hier voor het hele programma.
