Taaltherapie
Therapie van de taal, zo definieert hoogleraar Jan Bransen de filosofie. Mensen proberen met taal de werkelijkheid onder woorden te brengen, maar krijgen dat nooit helemaal voor elkaar. Als onze taal vastloopt, grijpen we naar de filosofie: ‘Filosofie ontstaat overal waar twee of meer mensen samen zijn en zich buigen over het onbegrip dat ze delen.’ Maar we moeten niet denken dat filosofie alle misverstanden oplost: ‘We zijn nooit klaar met praten.’
Duistere kennis
‘Veel mensen houden zich met filosofie bezig, maar weinig mensen kunnen filosoferen,’ zegt Jos Kessels, de grootmeester van de Nederlandse praktische filosofie. Tijdens een studie wijsbegeerte leer je het volgens hem in ieder geval niet. Die gaat alleen over theorie, terwijl ‘filosoferen een techniek op zich is, een vak dat je moet leren’. Alleen met de juiste denktechnieken en de juiste gesprekspartners zijn we in staat de duistere kennis die in ons zit op te helderen.
Enorme clashes
Volgens filosoof Stine Jensen leven we in een tijd van enorme clashes. De filosofie helpt te verklaren waarom mensen zo botsen. ‘Welke waarden staan op het spel? Hoe worden posities gekozen?’ Maar die filosofische overpeinzingen hebben weinig effect als ze niet toegankelijk worden gemaakt voor een breed publiek. Daar ligt volgens Jensen de taak van de publieksfilosofie. En die praktijk mag je van haar zeker geen ‘filosofie-light’ noemen.
Troost
Aan het einde van de Oudheid zit Boëthius diep in de put. Jarenlang was hij een machtig man, maar nu zit hij door valse beschuldigingen in de gevangenis. Dan verschijnt de filosofie in de persoon van een vrouw om hem te troosten. Vrouwe Filosofie legt hem uit dat hij geen enkele reden heeft om te klagen. Voorspoed is helemaal niet belangrijk voor waar geluk. Daarnaast zorgt God ervoor dat goede mensen het altijd beter hebben dan slechte. Maar, vraagt Boëthius zich af, dit is toch helemaal geen troost?
Balletdansen
Filosofie gaat om wijzer worden, zegt praktisch filosoof en theatermaker Elke Wiss. En dat doe je door goede vragen te stellen. Een goede vraag is volgens haar een poort naar een ander perspectief. Zo’n vraag stellen is niet gemakkelijk: er is gestructureerd denken en training voor nodig. Je kunt goede vragen stellen vergelijken met balletdansen. ‘De horlepiep en de polonaise kunnen we nog wel aan, maar aan Het Zwanenmeer zijn honderden pliés voorafgegaan.’
Op 16, 17 en 18 november 2022 staat UNESCO World Philosophy Day in het teken van de mens van de toekomst. Meer weten? Klik hier.
