Vorige week vrijdag kondigde het demissionair kabinet een ‘avondlockdown’ af. Wat moeten we met onze tijd nu we na vijf uur niet meer naar de sportschool, de bioscoop of het café kunnen gaan? Heeft vrije tijd nog waarde als we niet vrij zijn om daarin te doen wat we willen? In dit weekendlijstje vijf filosofen over vrije tijd.
Het ritme terugvinden
In de huidige 24-uurs-economie deelt ieder zijn eigen tijd in. Veel mensen hebben flexibele werktijden, online winkels zijn continu open en door het internet lijkt de wereld altijd ‘aan’ te staan. Wat doet dat met onze tijdsbeleving? Filosoof Marli Huijer schrijft dat tijd pas zin en betekenis krijgt ‘als deze wordt gestructureerd door een ritme, met terugkerende motieven en een herkenbare maat’. Hebben we zo’n ritme misschien weer een beetje teruggekregen door de coronaregels?
Vrije tijd als mensenrecht
Volgens filosoof en jurist Irena Rosenthal is het recht op vrije tijd (art. 24) een fundamenteel mensenrecht. Vandaag de dag zien we vrije tijd vooral als een private bezigheid: in onze vrije tijd luieren we, winkelen we, kijken we Netflix en scoren we likes op social media. Maar in de oudheid, stelt Rosenthal, vond men vrije tijd juist cruciaal voor een gezonde deelname aan de politiek. Zo stelde Seneca dat mensen in hun vrije tijd kritisch naar zichzelf leren kijken. En alleen als je jezelf goed kent, kun je onrecht en machtsmisbruik op de juiste manier aankaarten in de politieke arena.
Lees hier over de acht mensenrechten die we volgens Irena Rosenthal nú nodig hebben.
Overprikkeld
Volgens filosoof Damon Young tast het drukke 21e-eeuwste leven onze beleving van vrije tijd aan. In zijn boek Afgeleid (2014) beschrijft hij hoe we op ons werk en daarbuiten voortdurend worden afgeleid door allerlei verschillende prikkels die onze aandacht opeisen, wat leidt tot een ‘oorlog om het territorium van onze geest’. Als we dan eenmaal vrij zijn, ploffen we apathisch neer voor de televisie of gaan we juist op zoek naar nóg meer prikkels. Dat is geen vrij leven, volgens Young: ‘vrije tijd wordt beroofd van al wat werkelijk creatief en constructief is – beroofd van ‘vrijheid’.’
Lees hier de voorpublicatie van Afgeleid van Damon Young.
Lege tijd
Tijd is een schaars product geworden en moet daarom ten volle worden benut, signaleert filosoof Joke Hermsen. In alle drukte verliezen we uit het oog hoe het is om niks te doen. ‘Leegte, rust en ledigheid zijn de angstaanjagende voorbodes van een tot mislukking gedoemd bestaan in de marges van de maatschappij’. Dat terwijl ook die tijd, ‘de ledige tijd’, minstens zo belangrijk is als volgepropte tijd. Even stilstaan en niks doen nodigt uit tot contemplatie – en dat is soms hard nodig.
Lees hier het artikel van Joke Hermsen over tijdsbesef in ons drukke leven.
Met pensioen
Bert Keizer moet met pensioen en overpeinst de eindeloze zee van tijd die zich voor hem uitstrekt. Wat moet hij met al die vrijgekomen tijd? Een nieuwe hobby oppakken? Die ene reis maken waar hij al zijn hele leven over droomt? Urenlang lezen? Het lijkt hem allemaal maar niks. Dan maar gewoon doorwerken. Of ‘doormodderen’, zoals het motto van Churchill luidde. Keep buggering on.
Lees hier de eerste column van Bert Keizer over zijn pensioen, en hier zijn tweede.
