Volgens Immanuel Kant (1724-1804) past elke filosofie in 4 vragen: Wat kan ik weten? Wat moet ik doen? Wat mag ik hopen? Wat is de mens?
01 Wat kan ik weten?
‘Een boek schrijven is een exercitie in willen weten. Als ik over de oorlog schrijf, doe ik bronnenonderzoek. Ik heb altijd gedacht dat de metrische methode superieur was aan de verhalende, maar sinds ik de roman Dat beloof ik schreef, over huiselijk geweld, geloof ik dat je deze methodes niet met elkaar moet vergelijken. Ook verhalen zijn een ordening. Tijdens zo’n zoektocht naar kennis kom je er vaak achter dat er nog veel meer is wat je niet weet dan je al dacht. Zo wordt er een nieuwe laag van niet-weten toegevoegd. In het geval van een niet-toetsbare waarheid kan het besef dat je niet alles kunt weten veel verlichting geven. Toch denken mensen vaak dat de feiten hen zullen opluchten. Maar soms ben je niet op zoek naar kennis, maar naar een verhaal waarmee je kunt leven.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
02 Wat moet ik doen?
‘Altijd in beweging blijven, zowel letterlijk als figuurlijk. In de letterlijke zin moet ik altijd en overal de vluchtwegen kennen en nooit opgesloten zitten. In figuurlijke zin ontstaat er een prettige vorm van beweging bij een balans tussen weten hoe irrelevant ik ben én juist heel erg mijn best doen om de dingen goed te doen. Een megalomane vorm van perfectionisme, waarbij je ’s nachts ligt te malen, is een teken dat je bent vergeten hoe irrelevant je bent.’
‘Mensen denken vaak dat de feiten hen zullen opluchten’
03 Wat mag ik hopen?
‘Ik ben er altijd mee bezig om het algemene specifiek te maken en zo een groot verhaal te brengen. Als ik schrijf over oorlog of huiselijk geweld, verhoud ik me tot wat het betekent mens te zijn. Daar zul je nooit een antwoord op vinden, maar hopelijk kun je door erover te schrijven iets teweegbrengen waar een ander weer op kan reageren.’
04 Wat is de mens?
‘Voor de Tweede Wereldoorlog dachten we een antwoord te hebben geformuleerd op de vraag: wat is de mens? De oorlog was een gruwel-experiment met het verlagen van de ondergrens van de menselijkheid. Een groot thema in mijn werk is de wijze waarop slachtoffers medeplichtig gemaakt worden aan hun eigen vernietiging. Wanneer dat gebeurt, wordt je laatste stukje menselijkheid afgenomen: je handelingsperspectief. Je hebt andere mensen nodig om dat weer terug te krijgen. Mens-zijn gaat altijd over de verbinding met anderen, die je uitgangen kunnen laten zien, kieren van deuren kunnen openen en je perspectief geven op andere mogelijke werelden.’
Dat beloof ik (roman)
Roxane van Iperen
Thomas Rap
384 blz.
€ 24,99
