Filosoof Hans Achterhuis: ‘Volgens het Nederlandse buitenlandbeleid gaan militaire interventies niet over vechten. Dat noemde men vroeger trots The Dutch Approach. Soldaten worden niet uitgezonden om oorlog te voeren, maar om een stabiele rechtsstaat op te bouwen. Het doel is, zo staat bijvoorbeeld in dit onderzoek van het ministerie van Buitenlandse Zaken, om “de grondoorzaken” van geweld, terrorisme en armoede aan te pakken. Dat zulke missies weinig succes hebben is niet gek, want dat zijn volstrekt onhaalbare doelen. Alsof je met één missie armoede zou kunnen uitroeien, of vanuit Den Haag zou kunnen uitdenken hoe de rechtsstaat in Afghanistan eruit moet komen te zien.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Bovendien valt macht niet op te bouwen met geweld. In mijn boek Met alle geweld uit 2008 volg ik Hannah Arendts analyse van de verhouding tussen die begrippen. Volgens Arendt is macht iets wat tussen mensen ontstaat. Macht vind je niet in de top van de regering, maar op het laagste niveau, bij mensen die samen handelen. Dat past goed bij de aanbeveling in dit onderzoek dat er meer aandacht moet zijn voor “lokaal eigenaarschap”. Stabiliteit en rechtsorde ontstaan pas als burgers zelf in actie komen.
Combineer je de opbouw van macht met geweld, dan gaat de macht weer kapot. Je kunt lokale groepen wel vertrouwen geven, maar als je daarbij militairen inzet loopt het op niets uit. Dat is precies wat we in Afghanistan hebben gezien: zo gauw de militairen zich terugtrokken, brokkelde de regering, de rechtsstaat en alles wat de jaren daarvoor was opgebouwd af. Wat we aanzagen voor macht bleek enkel door geweld omhooggehouden te worden.’
Overgang
‘Ik twijfel niet aan de goede bedoelingen achter Nederlandse buitenlandmissies en wil niet misprijzend doen over de inspanningen van militairen, maar de resultaten zijn vaak negatief. Dat wordt ook voorzichtig erkend in dit onderzoeksrapport. Eufemistisch stellen de onderzoekers dat de interventies op de korte termijn verbeteringen opleveren, maar op de lange termijn de stabiliteit en rechtsorde in een land ondergraven.
Veel beter is het om realistische doelen te stellen. Het is al heel wat als je strijdende partijen uit elkaar kunt houden. Een vredesmacht, het liefst van de Verenigde Naties, kan rust brengen in een land – als die maar niet met de pretentie komt om het land te ontwikkelen. Daarnaast moet je van tevoren nadenken over hoe lang je blijft en hoe je op een goede en georganiseerde manier vertrekt. Of een militaire interventie succes heeft, hangt niet alleen af van de aanleiding voor de inval en de manier waarop je je tijdens de oorlog gedraagt, maar ook van de overgang van oorlog naar vrede. Het is veelzeggend dat de helft van de aanbevelingen in dit onderzoek niet over daarginds gaan, maar over hier. Buitenlandmissies mislukken vaak achter het bureau.’
Bron feit
Directie Internationaal Onderzoek en Beleidsevaluatie. ‘Inconvenient Realities. An evaluation of Dutch contributions to stability, security and rule of law in fragile and conflict-affected contexts.’ Ministerie van Buitenlandse Zaken, 2023.
