De winnaar van de Socratesbeker 2021 is Miriam Rasch met Frictie. Ethiek in tijden van dataïsme. De Socratesbeker wordt jaarlijks uitgereikt aan de auteur van het prikkelendste en meest urgente Nederlandstalige filosofieboek.
De jury – bestaande uit Bastiaan Rijpkema (voorzitter), Mariska Jansen, Paul Cobben, Rosan Hollak en Marnix Verplancke – koos het boek uit een shortlist van vijf boeken. Het boek van Rasch was volgens de jury ‘maatschappelijk het meest urgent’ en getuigde ook het meest van een ‘eigen filosofie’.
Miriam Rasch is filosoof en essayist. Eerder schreef ze de essaybundel Zwemmen in de oceaan. Berichten uit een postdigitale wereld (2017), waarin ze reflecteert op een wereld waarin het digitale vanzelfsprekend is geworden. In Frictie. Ethiek in tijden van dataïsme houdt Rasch een pleidooi tegen het geloof dat alles wat bestaat te vertalen is in termen van data. Tegenover dit ‘dataïsme’ plaatst Rasch het begrip frictie, om te beschrijven dat er afstand nodig is tussen mens en wereld om na te kunnen denken.
De jury prijst de manier waarop Rasch ‘relatief onontgonnen terreinen’ betreedt: ‘Rasch verkent zonder schroom terreinen waar ons denken nog slechts tentatief de weg weet: de zich steeds uitdrukkelijker aan ons opdringende digitale werkelijkheid’. Dit doet Rasch door te putten uit ‘de ongekende rijkdom van het actuele culturele leven, van de literaire en filosofische traditie.‘
Volgens de jury doet het boek van Rasch precies wat een filosofisch boek moet doen: ‘het zet aan tot denken, juist op die terreinen die nog niet volledig in kaart gebracht zijn.’ Zonder ‘filosofisch voorstellingvermogen‘ blijven deze terreinen ‘versluierd’, schrijft de jury. Met haar boek slaat Rasch ‘ongenadig een bres in die versluiering. Het ontsluit, geeft woorden en wijst tenslotte een weg naar ethiek en vrijheid.’
De shortlist voor de Socratesbeker bestond dit jaar voor het eerst uit een meerderheid van vrouwelijke filosofen, wat volgens de jury ‘mag stemmen tot enig optimisme op een verder nog lange weg.’ De jury stond in het juryrapport stil bij het manifest dat Filosofie Magazine vijf jaar geleden opstelde ‘over de gebrekkige vertegenwoordiging van vrouwelijke auteurs in de Nederlandse publieksfilosofie.’
De Socratesbeker gaat sinds 2002 elk jaar naar een andere auteur. Vorig jaar won Donald Loose met het boek Over vriendschap: De praktische filosofie van Kant.
De uitreiking van de Socratesbeker aan Miriam Rasch, op vrijdagavond 2 april in Amsterdams debatcentrum SPUI25, is hier terug te zien.
En lees hier een voorpublicatie van Frictie. Ethiek in tijden van dataïsme.
