Taalfilosofen maken graag gebruik van het begrip mogelijke wereld om conceptuele problemen te verhelderen. Leibniz introduceerde het begrip, en de Amerikaanse logicus Saul Kripke gebruikte het om er begrippen als ‘noodzakelijkheid’ (‘waar’ in alle mogelijke werelden) mee uit te leggen. Hij werd er wereldberoemd mee.
Een leuke toepassing van het concept betreft fictie. Wie of wat zijn fictionele entiteiten? Voorbeelden genoeg natuurlijk: Sherlock Holmes en Madame Bovary, maar ook Vito Corleone, Lara Croft of Atrus. (Deze laatste is het centrale personage uit de Myst-trilogie, een van de betere virtual games.) Meestal wordt dan het volgende beweerd: natuurlijk bestaat Sherlock Holmes niet ‘echt’. De boeken van sir Arthur Conan Doyle creëren een mogelijke wereld waarin naast bestaande objecten (Engeland aan het eind van de negentiende eeuw) ook fictionele objecten worden opgenomen. Holmes en Watson behoren tot die fictionele wereld. De intuïtie is dat wij, lezers, ons ‘buiten het verhaal’ bevinden, in de ‘actuele wereld’. Als lezers maken we kennis met de virtuele wereld waarin Holmes & co aan de slag zijn. De bioscoopbezoeker bevindt zich niet in de film als hij een verfilming ziet van The Hound of the Baskervilles.
Even tussendoor… Meer lezen over mogelijke en noodzakelijke werelden? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Althans, dat is de klassieke opvatting over onze relatie tot fictie en fictieve personages. Maar gaat dit ook op wanneer je een game speelt? In Myst (ontworpen door Rand en Robyn Miller), krijg je de opdracht om een aantal fantastische werelden te herstellen die dreigen vernietigd te worden. Daarbij krijg je regelmatig opdrachten van een zekere Atrus, het personage dat door het schrijven van boeken die werelden gecreëerd heeft. Het is een spel over een schepper van werelden die de controle over zijn werelden verloren heeft en jou gebruikt om ze te herstellen.
Games maken een relatie tot fictie mogelijk die je niet hebt wanneer je romans leest of films bekijkt. Wanneer je Myst speelt (en dit geldt voor bijna alle virtual games), wordt je zelf een fictief personage. Je krijgt opdrachten, communiceert met andere personages uit de fictie, zoekt je weg in virtuele kastelen en je schiet wat aliens overhoop. Conan Doyle presenteert je een fictionele wereld. Rand en Robyn Miller laten je een fictionele wereld binnentreden. Je wordt een karakter in een virtuele wereld. In die wereld kun je handelingen stellen, overtuigingen verwerven en bedoelingen hebben die je nooit in de actuele wereld kon hebben. Holmes kan nooit een reëel persoon worden, maar wij kunnen sinds enkele jaren wel fictionele personages worden.
