Kun je denken dat je denkt zonder dat je denkt? Filosofie is moeilijker als je denkt in paradoxen. Door Barteld Kooi, logicus aan de Rijksuniversiteit Groningen
Als ik jarig ben, geef ik soms een feestje. Bij het maken van de gastenlijst valt me altijd op hoe kort die is. Ik voeg aan de uitnodiging de aansporing toe om partners mee te brengen. Anders zitten we met een paar mensen rond een bakje pinda’s. Hoe anders is dit als ik op een gemiddeld feestje van een van mijn vrienden kom. Dan staan familie, vrienden, collega’s, teamgenoten, buren en studievrienden in groten getale klaar om op de jarige te proosten in een grote feestzaal. Ook op sociale media steekt mijn vriendenlijst schril af bij die van mijn vrienden. Hoe kan het toch dat mijn vrienden meer vrienden lijken te hebben dan ik?
Het blijkt dat ik hierin niet alleen ben. Voor de meeste mensen geldt dat hun vrienden gemiddeld meer vrienden hebben dan zijzelf. Het is een ingewikkeld statistisch argument dat beter te begrijpen is met een voorbeeld. Denk aan buurlanden in plaats van vrienden. Nederland deelt met slechts twee landen een grens: België en Duitsland. Er zijn vier landen die een grens met België delen, en maar liefst negen landen die een grens delen met Duitsland. Kortom wij hebben minder buurlanden dan onze buren. Duitsland is een van de weinige landen waarvan het gemiddelde buurland minder buren heeft dan Duitsland zelf, maar Duitsland komt natuurlijk veel vaker voor in een lijstje buurlanden dan Nederland. En Duitsland stuwt dus vaak het gemiddelde omhoog, terwijl Nederland zelden het gemiddelde aantal buurlanden van een land omlaag brengt.
Zo is het ook met vrienden. Die populaire vriend van je voedt niet alleen bij jou het gevoel dat je wat weinig vrienden hebt, maar bij al diens vrienden. En dat terwijl die ene eenzame einzelgänger die je kent alleen jouw zelfgevoel een beetje omhoog krikt. Kortom: van je vrienden moet je het niet hebben. Wel van het Centraal Bureau voor de Statistiek, dat een gemiddeld aantal vrienden per hoofd van de bevolking zou moeten publiceren, zodat je jezelf daarmee kunt vergelijken. Menig zelfhulpboek zal je aanraden dat je je helemaal niet met anderen moet vergelijken, omdat je daar alleen maar ongelukkig van wordt. Daarom vier ik mijn verjaardag dit jaar met een klein feestje en een goed gesprek over kwaliteit en kwantiteit.
