Filosofie is ook makkelijker als je leest. Goed leest. Filosofische bronteksten zijn niet altijd even makkelijk te begrijpen. Daarom helpen we je in een close reading op weg met extra context en commentaar bij deze tekst van Sigmund Freud over het onbewuste.
De arts en de filosoof*1 ontmoeten elkaar pas wanneer beiden erkennen dat onbewuste psychische processen*2 ‘de doelmatige en legitieme benaming voor een vaststaand feit’ zijn. De arts kan de verzekering dat ‘het bewustzijn het onontbeerlijke kenmerk van het psychische is’, slechts met een schouderophalen van zich wijzen en eventueel, als zijn respect voor de uitlatingen van de filosofen nog groot genoeg is, aannemen dat ze niet over hetzelfde object spreken en niet dezelfde wetenschap beoefenen. Want één intelligente observatie van het zielenleven van een neuroticus*3, één droomanalyse*4 moet hem al de onwrikbare overtuiging opdringen dat de meest complexe en correcte processen, waaraan niemand toch de naam van psychische processen zal ontzeggen, kunnen plaatsvinden zonder dat ze het bewustzijn van de betrokkene exciteren*5. Zeker komen deze onbewuste processen de arts niet eerder ter kennis dan nadat ze een voor mededeling of waarneming vatbare werking op het bewustzijn hebben uitgeoefend. Maar dit bewustzijnseffect kan een van het onbewuste proces sterk afwijkend psychisch karakter vertonen, zodat de innerlijke waarneming onmogelijk het een als het substituut van het ander kan herkennen. De arts moet zijn recht verdedigen door een proces van logisch redeneren van het bewustzijns- effect door te dringen naar het onbewuste psychische proces*6; hij komt op die manier te weten dat het bewustzijnseffect slechts een zwak psychisch uitvloeisel van het onbewuste proces is, en dat het laatste niet als zodanig bewust is geworden, en ook dat het bestaan heeft en werkzaam is geweest zonder zich nog op enigerlei wijze aan het bewustzijn te manifesteren.
Uit: Sigmund Freud, De droomduiding, red. Wilfred Oranje, Boom, 2017
