Filosoof Jan Bor: ‘Aan de basis van dit onderzoek naar de ervaring van tijdsduur ligt de aanname dat mensen tijd niet direct kunnen waarnemen. Om te bepalen hoeveel tijd er verstrijkt moeten we altijd afgaan op iets anders, stellen de onderzoekers. Als volwassenen gebruiken we daarvoor de klok: de hoeveelheid uren, minuten en seconden die verstrijken bepalen de tijdsduur. Logisch, zou je denken, maar dat is niet zo. De onderzoekers ontdekten dat we als kind een andere tijd hebben. Kinderen bepalen hoelang iets duurt aan de hand van de hoeveelheid gebeurtenissen die plaatsvinden: bij twee video’s van een minuut duurt de spannende video voor hen langer dan de saaie.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
De onderzoekers hebben het niet door, maar deze ontdekking weerlegt hun aanname dat er geen directe ervaring van tijd bestaat. Kinderen nemen het verloop van tijd wél direct waar, namelijk als een opeenvolging van gebeurtenissen. Het een volgt op het ander, en zo ontstaat bij een kind een gevoel van duur. Maar deze oorspronkelijke tijd raakt ondergesneeuwd wanneer we op school de kloktijd aanleren: de tijd van de natuurkunde, die bestaat uit een lijn die je eindeloos kunt opdelen in kleinere eenheden. Aan het einde van de basisschool zijn we ervan overtuigd dat de lineaire tijd de enige echte tijd is.’
The Beatles
‘De tijd die kinderen volgens dit onderzoek ongeveer tot hun tiende ervaren past bij de filosofie van Henri Bergson. Voor Bergson is tijd de verbinding tussen verschillende ervaringen: de klanken die je hoort, de kleuren die je ziet enzovoort. Tijd, zegt Bergson, is de manier waarop die ervaringen elkaar wederzijds doordringen. Ze verschillen van elkaar en vloeien tegelijk in elkaar over. Hoe dat werkt, merk je bij muziek. Stel, je luistert naar “Hey Jude” van The Beatles. Dan hoor je niet de losse klanken, maar de overgangen tussen die klanken. Je onthoudt welke noten er net gespeeld werden en je anticipeert op wat er komt. De verbinding maakt een verzameling noten tot muziek, en een verzameling ervaringen tot tijdsduur.
Het gebruik van kloktijd is op zichzelf geen probleem, volgens Bergson. Dit soort tijd is bijvoorbeeld bruikbaar om afspraken met anderen te maken of om mee te rekenen in de natuurkunde. Maar in de moderne tijd zijn we slaven geworden van de tikkende klok, omdat we zijn vergeten dat de echte tijd een tijd is die stroomt. De werkelijke tijd terugwinnen betekent tijd ervaren als een kind.’
Bron feit
Stojic, S., V. Topic en Z. Nadasdy (2023). ‘Children and adults rely on different heuristics for estimation of durations.’ Scientific Reports 13.
