Ik had wel vaker zitten wachten, maar niet eerder had ik ook zo gevoeld dat ik aan het wachten was. Ik zat in een café in afwachting van een vriendin die wel vaker te laat kwam. Ik tuurde naar de pagina’s van mijn boek zonder ze echt te kunnen lezen, en wierp af en toe zijdelings een blik uit het raam: ik wachtte en deed alsof ik niet wachtte.
Terwijl ik dit toneelstukje zat op te voeren (voor de gasten in het café? voor mezelf?), verwonderde ik mij over mijn eigen ongemak. De kwelling van het wachten, schreef lotgenoot en filosoof Roland Barthes (1915-1980) in De taal der geliefden, is niet alleen die van het melodramatische wachten op een grote liefde, maar ook die van de alledaagse suffigheid ervan. ‘Ik wacht en rond mijn wachten lijkt alles door onwezenlijkheid getroffen: in het café staar ik naar de anderen die binnenkomen, kletsen, grapjes maken of rustig zitten te lezen: wachten doen ze niet, dat zie je zo.’
Ik heb de neiging de tijd onder het bewind van mijn wil te plaatsen. Ik plan mijn hele dag tot op het half uur precies om er maar zoveel mogelijk zinvolle bezigheden in te passen. Het doel is om alle activiteiten naadloos in elkaar over te laten lopen en dit soort loze momenten voor te zijn. Maar waarom? En leidt zo’n leven wel tot minder wachten, of wacht een haastig mens alleen maar meer?
Door mijn planzucht zou ik haast vergeten dat wachten een groot deel is van mijn bestaan; ik wacht op de trein, op het einde van een zware dag, op de lente, op een toekomst met een hond en een tuin.
Even tussendoor… Meer shortreads lezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
De kwelling van het wachten is mij inmiddels wel duidelijk: wie wacht vernietigt de ervaring van het heden voor een toekomst die er nog niet is. Wachten duurt altijd lang, onafhankelijk van het feitelijke tijdsbestek. Wanneer we wachten kan de tijd alleen maar als tijd worden ondergaan. In alle andere gevallen wordt de tijd onderdeel van de handeling en lost zij daarin op. In die zin kan de tijd in het wachten helemaal niet worden beleefd. ‘Soms probeer ik net te doen of ik niet wacht,’ schrijft Barthes. ‘Ik fingeer bezigheden elders, ik tracht te laat te komen, maar het is een spel waarbij ik altijd verlies; wat ik ook doe, ten slotte heb ik evengoed niets om handen.’
Hoe langer ik wacht, hoe wezenlijker die ervaring lijkt – er is geen einde meer, geen begin. In Tijd en vrije wil legt Henri Bergson (1859-1941) zijn filosofie van de tijd uit aan de hand van het wachten op het oplossen van een klontje suiker in een glas water. ‘Ik moet willens en wetens wachten tot het smelt,’ schrijft hij. ‘De tijd valt samen met mijn ongeduld, dat wil zeggen, met een bepaald deel van mijn eigen duur die ik niet naar believen kan verlengen of inkrimpen.’
In het wachten kan de tijd alleen worden ondergaan in plaats van geleefd. De tijd stroomt door ons heen, en over het tempo hebben we niets te zeggen.
In de online rubriek ‘shortreads’ zoekt Filosofie Magazine elke week in een kort essay naar het antwoord op een alledaagse filosofische vraag.
