Geboeid las ik het inspirerende boek over inspiratie van psycholoog Ap Dijksterhuis. Prachtig onderwerp, ook voor een filosoof. Iets bleef me echter op afstand houden. Wat was het? Het boek staat vol spannende anekdotes over beroemde mensen uit de wereld van de sport, de wetenschap, de kookkunst, de muziek, de literatuur en de politieke en maatschappelijke actie. Allemaal mensen die geïnspireerd waren en van wie de levensverhalen anderen weer inspireren. Als kind las ik al graag de boeken over ‘groote mannen’ die ik van mijn vader kreeg.
Die dubbele ‘o’ is gesneuveld, maar ook bij Dijksterhuis gaat het vooral over mannen. Maar goed, dat is allemaal historisch te verklaren.
Dat ik zelf, net als de meeste mensen, nooit een Steve Jobs, John Lennon of Mahatma Gandhi zal worden, mag de bewondering voor degenen die het wel worden niet wegnemen.
Het gaat niet om de ervaring zelf, maar om wat die betekent
Misschien vreesde ik het gevaar van een meritocratische evaluatie van degenen die het niveau van Mozart, Newton of Goethe niet halen. ‘Als je maar wilt, en oefent en doorzet, dan kun je het’ – dus wie het niet kan, kan zichzelf minstens een van deze drie zaken verwijten. Maar als lezer hoef ik me van het peptalk-karakter van het boek niets aan te trekken. Ik heb geen duur kaartje gekocht voor een leiderschapscursus, maar lees gewoon een geweldig goed geschreven boek van een collega van mijn eigen universiteit.
Dat ik soms een beetje jaloezie voelde bij al die mooie reizen die Dijksterhuis blijkbaar maakte, al die interessante mensen die hij persoonlijk kent, al die geweldige restaurants waar hij heeft gegeten – dat zegt toch eerder iets over mij dan over de kwaliteit van het boek.
Elke week aan het denken worden gezet door de meest prikkelende columns uit Filosofie Magazine? Schrijf u in voor de gratis nieuwsbrief
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Kortom, alle kritiek die ik in mijn hoofd formuleerde kaatste terug op mijzelf. Totdat ik deze passage las: ‘Het kijken naar kunst kan tot verhoogde hersenactivatie leiden in de mediale orbitofrontale cortex, het deel van het brein achter de wenkbrauwen. Als dat gebeurt betekent het dat we schoonheid ervaren.’
Hersenactivatie ‘betekent’ ervaring van schoonheid? Springt dat niet precies over de vraag heen die ons filosofen interesseert: niet wát er in de hersenen gebeurt als we schoonheid ervaren, maar wat zo’n ervaring betekent? En dan niet wat proefpersonen zeggen als ze schoonheid ervaren, maar wat schoonheid eigenlijk ís, en wat het betekent dat we die ervaren. Soms kan een boek zelfs inspireren door wat het niet doet.
