Hoe weet je zeker dat jouw perceptie van de wereld geen illusie is? De Franse filosoof René Descartes (1596-1650) schrijft in zijn Meditaties over de eerste filosofie dat je niet met zekerheid kunt zeggen of je waarneming van de werkelijkheid klopt. Wanneer je net ontwaakt uit een droom, kom je er vaak achter dat dat wat je voor de werkelijkheid hield in feite een verbeelding was. Descartes stelt in een bekend geworden fragment dat realiteit en verbeelding ook in het wakkere leven moeilijk te onderscheiden zijn.
Fragment uit Descartes’ Meditaties
‘Hoe vaak overtuigt de slaap me niet van al die gewone dingen — dat ik hier ben, aangekleed ben, bij de haard zit — terwijl ik toch mijn kleren heb uitgetrokken en tussen de lakens lig? Maar nu kijk ik in elk geval met wakkere ogen naar dit papier, dit hoofd dat ik beweeg is niet ingedut, die hand strek ik uit en voel ik terwijl ik bij verstand en bewustzijn ben; zulke duidelijk onderscheiden dingen zouden niet gebeuren als ik sliep. Uiteraard, alsof ik me niet herinner dat ik anders in mijn slaap ook door dergelijke gedachten ben bedrogen! Terwijl ik hier aandachtiger over nadenk, zie ik zó duidelijk dat het waken nooit met onmiskenbare aanwijzingen van de slaap kan worden onderscheiden, dat ik verbijsterd ben en deze verbijstering zelf mij zo ongeveer bevestigt in de mening dat ik slaap.’
Even tussendoor… Meer lezen over Descartes en andere grote denkers? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Filosofisch inzicht
Het onderscheid tussen werkelijkheid en verbeelding is flinterdun, en de wereld is doordrenkt van mijn eigen denken. Dat is het inzicht dat Descartes mij op negentienjarige leeftijd gaf. Het is dankzij de Meditaties dat ik beter begrijp dat mijn waarneming van de wereld niet altijd overeenkomt met de werkelijkheid buiten mijn hoofd.
Meditaties over de eerste filosofie
René Descartes
vert. Corinna Vermeulen
Boom
336 blz.
€ 39,90
