Boekenkast november 2024

Spelen is fundamenteel voor ons bestaan, vindt theatermaker en toneelspeler Geert Belpaeme. Maar wat is spelen eigenlijk? In dit essay gaat hij op zoek naar een antwoord op deze vraag. Hoewel de rode draad soms wat ontbreekt, wordt het geleidelijk aan duidelijk waarom een speelse houding noodzakelijk is: het spel breekt bestaande betekenisstructuren open en doet ons afstand nemen van onszelf en onze vertrouwde wereld. En dat biedt nieuwe mogelijkheden.

De speelse mens
Geert Belpaeme
Letterwerk
80 blz.
€ 17,50

De klimaatcrisis bedreigt het menselijk voortbestaan, maar hoe kunnen we dit bevatten? We hebben immers nog nooit een ramp ervaren waarbij iedereen omkwam, en dat zal ook altijd zo blijven. Volgens filosoof en psycholoog Mark Leegsma, die promoveerde op cata­strofaal denken, moeten we leren om in het oog van de catastrofe te kijken. Alleen zo kunnen we de waarheid over klimaatverandering inzien en het hoognodige verzet daartegen bewerkstelligen.

Het oog van de catastrofe. Een nieuwe filosofie voor klimaat­gerechtigheid
Mark Leegsma
Boom
168 blz.
€ 22,90

Het ene moment kanoot filosoof Val Plumwood door een prachtig natuurgebied in Australië, het volgende moet ze vechten om niet te worden verslonden door een krokodil. Ze overleeft de aanval, maar haar denken is voorgoed veranderd. De mens is geen rationeel en ongenaakbaar heerser over de natuur, laat Plumwood in deze twee levendig geschreven essays zien, maar maakt er met zijn lichaam een kwetsbaar – en voor vele dieren smakelijk – onderdeel van uit.

De ervaring prooi te zijn
Val Plumwood
Letterwerk
112 blz.
€ 19,99

Aanhangers van Karl Marx zien hem als leider van de revolutie, zijn critici associëren hem vooral met communistische dictaturen. Beide groepen hebben Marx verkeerd begrepen, vond Erich Fromm in 1961. In Marx’ visie op de mens betoogt hij dat Marx vooral een filosoof is bij wie de bevrijding van het individu centraal staat. Deze nieuwe vertaling is gebundeld met twee andere essays van Fromm – over Marx’ banden met de psychoanalyse en met het humanisme.

Marx’ visie op de mens. Een humanistische vrijheidsfilosofie
Erich Fromm
vert. Lev Mordegaai
Bijleveld
192 blz.
€ 22,50

Vlak na haar opname in een verpleeghuis overlijdt de moeder van socioloog Didier Eribon. Tussen moeder – een traditionele huisvrouw die weinig met cultuur ophad – en haar hoogopgeleide homoseksuele zoon schuurde het regelmatig. Eribon combineert zijn eigen gemengde gevoelens met een sociale analyse over ­ouderdom, familie, schuldgevoel en klasse. Hij gebruikt filosofische ideeën om de dood en het leven van zijn moeder te duiden, maar ook chansons, romans en tal van andere literatuur.

Een vrouw uit het volk. Leven, ouderdom en sterven
Didier Eribon
Athenaeum
304 blz.
€ 24,99

Waarom dachten mensen vroeger dat zeemeerminnen echt bestonden? En kunnen computers doen alsof ze mensen zijn? In dit kinderboek neemt Julie de Graaf haar lezers mee op avontuur, langs de Vallei der Verzinsels en de Betrouwbare Bronnen, om te ontdekken wat waarheid is. Zo weet je na het lezen van dit boek dat robots geen (goede) grapjes maken en hoe je nepnieuws kunt herkennen. Een leuk en belangrijk boek, met prachtige plaatjes. Vanaf circa 9 jaar.

Op zoek naar de waarheid. Ontmasker mythes, leugens en nepnieuws (jeugd)
Julie de Graaf
ill. Margot Holtman
Lannoo
216 blz.
€ 18,99

Zien we de werkelijkheid zoals die is? Of zien we wat we verwachten te zien? Filosoof Judith Wambacq, die doceert aan Vlaamse kunstacademies, onderzoekt wat er eigenlijk gebeurt als we iets waarnemen. Het boek omvat kunsttheorie, psychologie en filosofie. ‘Waarnemen is een vorm van denken en denken gebeurt altijd in termen van beelden,’ schrijft ze. Ziet iedereen hetzelfde als ze naar hetzelfde kijken? Een intrigerend boek, academisch van toon, dat aan het denken zet over kijken.

Het wonder van de waarneming. Hoe mensen kijken naar beelden en naar de wereld
Judith Wambacq
Owl Press
240 blz.
€ 32,-

Hoe meer informatie we hebben, hoe beter we geïnformeerd zijn – dat lijkt evident. Maar die logica gaat tegenwoordig niet meer op, schrijft Ignaas Devisch, hoogleraar medische filosofie en ethiek aan de Universiteit Gent. De stortvloed aan informatie die we op het internet vinden zorgt juist voor extreme opvattingen en complottheorieën. Devisch pleit voor ‘weloverwogen onwetendheid’: leren negeren wat er niet toe doet, ‘om uiteindelijk met meer inzicht naar huis te gaan’.

We informeren ons kapot. Pleidooi voor onwetendheid
Ignaas Devisch
De Bezige Bij
288 blz.
€ 22,99

Moet je je aan de wet houden als je tegen de wet demonstreert? Mag je bijvoorbeeld snelwegen blokkeren bij een klimaatprotest of geweld gebruiken voor een hoger doel? Over die vragen gaat deze bundel. Tien denkers, onder wie filosoof Hans Achterhuis en socioloog Kees Schuyt, onderzoeken wanneer het gerechtvaardigd is de wet te overtreden om die te verbeteren. Voor wie geïnteresseerd is in de academische discussie rondom burgerlijke ongehoorzaamheid.

Burgerlijke ongehoorzaamheid. Waar ligt de grens?
Jozef Keulartz en Cees Maris (red.)
Mazirel Pers
234 blz.
€ 28,98

Als iemand roept ‘God is groot!’, grijpt de patafysicus naar passer en lineaal om de oppervlakte van God te berekenen. De ’Patafysica (inclusief apostrof) is namelijk een wetenschap die zich richt op ‘schijnbaar futiele kwesties’, zoals de domheid, de geeuw of de zijwindgevoeligheid van de optelsom. In dit fascinerende en ontregelende boek vertelt schrijver en patafysicus Matthijs van Boxsel over deze vrolijke wetenschap, die gebieden verkent die de reguliere wetenschap links laat liggen.

Het carnaval van het Zijn. Handboek ’Patafysica
Matthijs van Boxsel
Querido
512 blz.
€ 39,99

De Griekse redenaar Gorgias is ‘misschien wel de meest onderschatte denker uit de geschiedenis van het westerse denken’, meent filosoof Emanuel Rutten. Gorgias is vooral bekend van de naar hem vernoemde dialoog van Plato, waarin hij wordt weggezet als iemand die recht praat wat krom is. In werkelijkheid, zo betoogt Rutten in dit boek, is Gorgias de uitvinder van de mening en de grondlegger van de retorica. Een gloedvolle poging om Gorgias als denker te rehabiliteren.

Slaaf van niets en niemand. Hoe Gorgias taal en denken bevrijdde
Emanuel Rutten
Kok Boekencentrum
144 blz.
€ 18,99