Artikelen geschreven door Mariëtte Willemsen
Filosofie en beeld: Verbeelding vs. fantasie
Waarin verschillen filosofie en literatuur van elkaar? Zijn er criteria om deze wijzen van schrijven van elkaar te onderscheiden? De discussie hierover is oud, en dateert zelfs van voor Plato. Hij spreekt in De Staat al over een ‘oude strijd’ tussen filosofie en literatuur of – in brede zin –… Read More
Filosofie en beeld: Hondenliefde
Heart of a dog (2015) is een autobiografisch essay van performer, schilder, stemkunstenaar en musicus Laurie Anderson. De film is vanaf de eerste beelden en woorden overweldigend in inhoud en vorm. We zien Lolabelle, de rat terriër en titelheld van de film, eerst getekend op grote vellen. Daarna verschijnt Anderson zelf, als een pratende stripfiguur. Ze vertelt een wonderlijk… Read More
Filosofie en beeld: Filosofie als zelfportret
De Nederlandse cineast Bert Haanstra maakte in de jaren vijftig van de vorige eeuw een korte documentaire over Rembrandt: ‘Rembrandt, schilder van de mens’. Het einde van de film is op YouTube te zien.* Het is een aaneenschakeling van zelfportretten van Rembrandt. Haanstra heeft die op locatie gefilmd, reizend langs… Read More
Filosofie en beeld: ‘Wie ben ik’ of ‘waar is de wc?’
Onze wereld is vergeven van pictogrammen. Dat zijn afbeeldingen die, volgens de definitie, de plaats innemen van tekst. We zien ze vooral op stations, vliegvelden en in andere openbare ruimtes. Daar is zulke beeldtaal gewenst, omdat de reiziger, weggebruiker, congresbezoeker of welke voorbijganger dan ook in een oogopslag kan zien wat er bedoeld wordt – onafhankelijk van moedertaal, vaderland, leeftijd en… Read More
Filosofie en beeld: Het eerste zien
In het gedicht ‘Marc groet ’s morgens de dingen’ laat Paul van Ostaijen (1896-1928) ons door de ogen van een kind naar een kleine wereld kijken. Het beroemde vers uit 1924 begint zo: Dag ventje met de fiets op de vaas met de bloem ploem ploem dag… Read More
Filosofie en beeld: Lachen met Schopenhauer
De filosofie van Schopenhauer staat te boek als pessimistisch en haar bedenker als een grimmige, zwartgallige man. Schopenhauers wijsgerig systeem is een denken dat de essentie van de wereld beschouwt als doelloze wil, eindeloos strevende materie en rusteloos voortjakkerend gedoe. Zijn afkeer van zijn collega-filosofen manifesteerde zich in vileine beschimpingen aan… Read More
Filosofie en beeld: Monument voor Aylan
Hij kan niet slapen; veel te dicht bij zee om zo te liggen, en met schoenen aan. Zo lig je thuis, als wie je liefheeft komt, je rug streelt, even denkt: ademt hij wel? Het beeld maakt sprakeloos, maar iedereen spreekt erover. Dit… Read More
Filosofie en beeld: Schelpen zoeken
‘Felix en Sofie’ heet het filosofisch café dat in 1999 werd opgericht en maandelijks bijeenkomsten organiseert in Amsterdam. De naam is goed gevonden: geluk en wijsheid, een twee-eiige tweeling in het land van de wijsbegeerte. Wijsheid treedt weliswaar meer op de voorgrond, en de filosofie ontleent er haar naam aan,… Read More
Filosofie en beeld: Carneades vandaag
Gedachte-experimenten en paradoxen zijn ogenschijnlijk belangrijke hulpmiddelen in de filosofie om bepaalde problemen in kaart te brengen, of om, zoals Daniel Dennett zegt, intuïties aan het licht te brengen over kwesties die ons als filosoof kunnen bezighouden. Zeno van Elea bedacht in de vijfde eeuw voor het begin… Read More
Filosofie en beeld: Over Marlene Dumas
Eind augustus 2014, kort voor de opening van de overzichtstentoonstelling van haar werk in het Stedelijk Museum in Amsterdam, was Marlene Dumas te gast in het programma College Tour. Levendig en met humor vertelde Dumas over haar werk, reagerend op vragen van Twan Huys en de kunststudenten in de zaal, en op korte filmpjes tussendoor waarin mensen over haar… Read More
Filosofie en beeld: Hardingsoefeningen voor het oog
In Toergenjevs roman Vaders en zonen zegt hoofdpersoon Bazarov op zeker moment: ‘Een tekening stelt mij duidelijk voor ogen wat in een boek op tien volle bladzijden uiteengezet wordt.’ Bazarov spreekt hier eloquent een gedachte uit die voor ons nu, in een tijd waarin het beeld machtiger lijkt te zijn… Read More
Filosofie en beeld: Nadenken over Kevin
‘So many stories are determined before they start’, schrijft Eva Katchadourian in de tweede brief van de in 2003 verschenen roman in brieven We need to talk about Kevin. De roman ligt ten grondslag aan de door Lynne Ramsay geregisseerde gelijknamige film, die in 2011 in de bioscopen kwam. Het… Read More