Bij een filosoof stellen we ons algauw een teruggetrokken figuur voor die alles in dienst stelt van de intellectuele aspiraties. Liefde past niet in dat plaatje. Toch zijn er heel wat filosofen die er een turbulent liefdesleven op nahielden. Dit weekend zetten we vijf liefdesverhalen van filosofen op een rijtje.
Socrates en Xantippe
In 399 v. Chr. veroordeelde de Atheense jury de Griekse Filosoof Socrates (469-399 v.Chr.) tot het drinken van de gifbeker. De aanklagers beschuldigen hem van godslastering en het bederven van de jeugd. Hij aanvaardt zijn straf en drinkt de gifbeker. Velen beschouwen Socrates’ besluit niet te vluchten als een nobele daad van een dapper man die bereid is te sterven voor zijn ideeën.
Xantippe
Plato-vertaler Gerard Koolschijn plaatst in een interview in Vrij Nederland uit 1990 een kritische kanttekening bij Socrates’ keuze de gifbeker te drinken: hij had een vrouw en kinderen, die hij zomaar achterliet om maar ‘de martelaar van zijn ideeën te kunnen uithangen.’ En dat terwijl zijn vrienden aanboden hem te helpen vluchten! Moet je daar wel zoveel bewondering voor hebben? Socrates had dan wel een geliefde, maar zijn ideeën waren hem blijkbaar toch meer waard.
Lees hier meer over Socrates’ raadselachtige laatste woorden: ‘Kriton, we zijn Asclepius een haan schuldig. Geef hem die en verzuim het niet.’
Abelardus en Héloïse
De Franse logicus en theoloog Pierre Abelardus (1079-1142) staat bekend om kritische houding jegens conservatieve kerkvaders, maar zijn liefdesrelatie met zijn leerling Héloïse is misschien wel nog fameuzer. De relatie begint nadat hij een positie als kanunnik krijgt bij de oom van Héloïse, Fulbert. Omdat Fulbert de relatie afkeurt, zien ze zich genoodzaakt deze in het geheim voort te zetten. Wanneer Héloïse zwanger raakt, vlucht ze naar het platteland en bevalt daar van een zoon. Ze trouwen in het geheim, omdat Abelardus volgens de onbaatzuchtige Héloïse met het huwelijk zijn carrière op het spel zou zetten: ‘Ze betoonde zich een fel tegenstander van dit huwelijk, omdat het voor mij in ieder opzicht schande en hinder zou opleveren,’ schrijft Abelardus.
Abelardus en Heloïse
Helaas maakte oom Fulbert het huwelijk bekend, waarop Abelardus een list verzint: Héloïse moet zich terugtrekken in het klooster en wachten tot de geruchten voorbij zijn. Maar Fulbert neemt wraak, laat Abelardus castreren en verbiedt de twee elkaar nog te zien. Na een lange radiostilte beginnen de twee geliefden een uitgebreide briefwisseling, die later zeer bekend zou worden. Vandaag de dag liggen Abelardus en Héloïse naast elkaar begraven in Parijs, op het kerkhof van Père Lachaise.
Lees hier meer over Abelardus’ tweede grote liefde, de logica.
Kierkegaard en Regine Olsen
Wanneer de Deense filosoof Søren Kierkegaard (1813-1855) op zijn 23e een bordeel wordt binnengelokt, raakt hij volledig in paniek. ‘Het dierlijke kirren’ brengt hem van zijn stuk, zoals hij later in zijn dagboek schrijft. Maar hij worstelt niet alleen op het gebied van seks. Ook in de liefde zal het hem niet gemakkelijk vergaan.
Regine Olsen
In 1837 leert Kierkegaard de negen jaar jongere Regine Olsen kennen en raakt tot over zijn oren verliefd op haar. Na zijn studie verloven de twee zich, maar Kierkegaard verbreekt de relatie al snel. Vanwege zijn moeilijke jeugd en zwaarmoedige karakter acht hij zichzelf ongeschikt als huwelijkspartner. Regine gaat kapot van verdriet, maar Kierkegaard houdt voet bij stuk en doet er alles aan haar te doen geloven dat het nooit wat tussen hen is geweest. Terwijl hij zich afzondert en een eenzaam schrijversbestaan leidt, trouwt Regine met een andere man. Kierkegaard heeft tot op zijn dood spijt van zijn beslissing. Regine blijft zijn enige grote liefde.
Lees hier hoe Kierkegaard niet alleen Regine Olsen, maar ook diens biograaf Joakim Garff heeft verleid.
De Beauvoir en Sartre
Een veelbesproken liefdesrelatie tussen twee filosofen is die van de existentialisten Simone de Beauvoir (1908-1986) en Jean-Paul Sartre (1905-1980). Ze ontmoeten elkaar op de École normale supérieure in Parijs, en zullen partners voor het leven te worden, maar niet in traditionele zin: ze spreken af om beiden hun zelfstandigheid te behouden. Ze zijn tegen het huwelijk, en besluiten dan ook niet te trouwen. Ook spreken ze af dat ze andere seksuele contacten kunnen aangaan.
De beauvoir en Sartre
Later blijkt dat De Beauvoir terugkomt op hun idee van een open relatie. Ze beseft zich dat ze haar seksuele partners onethisch behandelt door haar eigen vrijheid boven de ander te stellen. Deze visie schemert ook door in haar werk, waarin ze de ander een belangrijke rol geeft in de notie van vrijheid: de ander mag niet ten koste gaan van jouw vrijheid. Dit is een belangrijk discussiepunt met Sartre, die in zijn werk veel minder aandacht besteedt aan de ander. Hun liefdesrelatie duurt voort tot aan Sartres dood in 1980. Zes jaar later overlijdt ze zelf. Haar lichaam wordt in het graf van Sartre bijgezet.
Lees hier het onlangs verschenen interview met de biograaf van Simone de Beauvoir, Kate Kirkpatrick.
Het overspel van Camus
Filosofen staan niet bepaald bekend als rokkenjagers, maar de Fransman Albert Camus (1913-1960) vormt daar een uitzondering op. In 1934 trouwt hij met de morfineverslaafde Simone Hié, maar dat huwelijk loopt al snel stuk als blijkt dat beiden er andere liefjes op nahouden. Zes jaar later treedt hij in het huwelijk met wiskundige en pianist Francine Faure. De hertrouwde Camus heeft talloze affaires, waarmee hij zijn vrouw tot wanhoop drijft. Ze krijgt een zenuwinzinking en belandt zelfs in het ziekenhuis.
In december 1959 bereiken Camus’ overspelige praktijken een hoogtepunt. Hij stuurt verscheidene liefdesbrieven waarin hij aankondigt spoedig van een vakantie met zijn gezin in Lourmarin terug te keren naar Parijs. In iedere brief richt hij zich tot een andere vrouw, aan wie hij laat blijken dat hij er enorm naar uitkijkt haar weer te ontmoeten. Maar zijn plannen zijn minnaressen weer te zien zullen nooit werkelijkheid worden. Op de terugweg naar Parijs verongelukt Camus op 46-jarige leeftijd als de auto tegen een boom opknalt.
Lees hier waarom de kans bestaat dat de KGB achter de dood van Camus zat.
