Nidesh Lawtoo: ‘Wij moderne mensen denken dat we altijd origineel en individualistisch moeten zijn. De term “na-apen” toont wat wij denken over nabootsen: dat is iets aapachtigs, irrationeel, niet volledig doordacht. Je ziet deze onnadenkendheid terug bij plagiaat, waarbij je zonder enige creativiteit of originaliteit iemands werk kopieert en vervolgens doet alsof het je eigen gedachten zijn. Ook in menigten zien we de negatieve kanten van imitatie: we vallen gemakkelijk ten prooi aan het gedachteloos overnemen van andermans gewelddadige emoties, wat sommige leiders ook weten te manipuleren.
Maar dit zijn slechts de meest basale vormen van wat de oude Grieken mimesis noemden. We kunnen ook bewust en rationeel anderen nadoen. Zo imiteren kunstenaars al eeuwenlang elkaars werken en technieken. En we zouden onze originele inzichten niet kunnen overbrengen zonder de taal die we van anderen hebben overgenomen.
Bestaat originaliteit?
Een zekere mate van imitatie is onvermijdelijk, omdat we afhankelijk zijn van onze medemensen. Vlak na onze geboorte bootsen we de mimiek van anderen al na. Deze vorm van imitatie is essentieel, want die helpt ons om te begrijpen wat anderen denken en om onze eigen gevoelens te communiceren. We moeten daarom onderscheid maken tussen verschillende vormen van imitatie: actief en passief, individueel en collectief, bewust en onbewust. Natuurlijk moeten we niet klakkeloos het werk of gedrag van anderen kopiëren, maar originaliteit is ook niet alles. Als je voor de eerste keer gaat skiën kun je heel origineel de berg af gaan, maar het is waarschijnlijk veiliger als je de instructeur na-aapt.’
Nidesh Lawtoo (1976) is hoogleraar moderne en hedendaagse Europese literatuur en cultuur aan de Universiteit Leiden. 21 november 2024 verschijnt zijn boek Homo mimeticus. Een nieuwe theorie van imitatie (Noordboek).
Homo mimeticus. Een nieuwe theorie van imitatie
Nidesh Lawtoo
Noordboek
560 blz.
€ 39,90
