Home ‘Veel mannen voelen zich gecastreerd’

‘Veel mannen voelen zich gecastreerd’

Door Frank Meester op 25 maart 2020

‘Veel mannen voelen zich gecastreerd’
Cover van 04-2020
04-2020 Filosofie magazine Lees het magazine

Ambulancebroeders worden aangevallen, leraren hebben geen gezag meer. Psychoanalyticus Frank Koerselman pleit voor herstel van de vaderlijke autoriteit.

Wat kan ik weten?

‘Mijn boek Ontvadering gaat over het gebrek aan vaderschap binnen het gezin en over het gebrek aan autoriteit in de hele samenleving. Als ik vertel dat er een gebrek aan vaderschap is, vragen mensen mij: “Hoe weet je dat? Heb je daar wetenschappelijk bewijs voor?” De wetenschap is de enige overgebleven autoriteit nu de pastoor, de rechter, de leraar, en ga zo maar door, hebben afgedaan. Maar de wetenschap kan die zekerheid niet bieden. Ten eerste omdat wetenschap altijd bezig is zichzelf te weerleggen, dus in principe voorlopige antwoorden geeft. Dat is juist de kracht van wetenschap. Ten tweede omdat het bij dit soort sociale kwesties moeilijk is om wetenschappelijk bewijs te vinden. Het is nu eenmaal geen natuurkunde of wiskunde. Toch moet tegenwoordig alles evidence based zijn. Dat is echt een wassen neus, een schijnautoriteit.

‘Een vader huilt niet; hij laat zien dat je moet doorzetten’

Als je iets wilt weten over het tegenwoordige vaderschap, moet je om je heen kijken en vertellen wat je ziet. Anderen kunnen daartegen ingaan, maar dan moeten ze wel met tegenvoorbeelden komen. Als ik om me heen kijk, zie ik vaders die niet meer van hun kinderen verwachten dat ze opklimmen tot hun niveau. Ik zie vaders die eerder de vriend van hun kinderen proberen te zijn dan een vaderfiguur. En ik zie hetzelfde op maatschappelijk niveau. Wie heeft er nog gezag in het publieke domein? Ik zie mensen die geweld gebruiken tegen gezagsdragers of tegen ambulancebroeders, ik zie leraren die geen overwicht meer hebben. De verticale dimensie is verdwenen.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Filosofie.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste verhalen over filosofie. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

Wat moet ik doen?

‘Het oude idee van vaderschap in ere herstellen. Daag je kinderen uit. Denk aan de vader die zijn kind de lucht in gooit en het weer opvangt. Zorg ervoor dat kinderen trots zijn op hun sterke vader. Een vader huilt niet. Hij laat juist zien dat je af en toe je kiezen op elkaar moet zetten. Als er zwaar en smerig werk gedaan moet worden, dan doet de vader dat. In theorie kan de moeder de klassieke vaderrol vervullen. Maar waarom gebeurt dat dan niet? Misschien is er toch een biologisch verschil tussen man en vrouw? Die vraag ligt gevoelig, maar ik vind dat je hem niet uit de weg moet gaan. Uit ideologische overwegingen willen veel mensen die vraag niet meer stellen. Dat vind ik prima, maar zeg dat dan.’

Wat mag ik hopen?

‘Ik hoop natuurlijk dat vaders de vaderrol weer oppakken en dat autoriteit vanzelfsprekender wordt in de maatschappij. Vooral in de jaren zestig is de afbreuk van de autoriteit begonnen. Toen was het nodig. Nu is het wat mij betreft te ver doorgeschoten. Maar er is hoop, want ik zie ook een tegenbeweging. Bijvoorbeeld in de politiek. Vanuit democratisch oogpunt organiseren Nederlandse politieke partijen lijsttrekkersdebatten. Dat klinkt mooi en egalitair: iedereen kan meebeslissen over wie de leider wordt. Je ziet nu dat veel politieke partijen daarvan terugkomen, zoals onlangs het CDA. Het leidt er namelijk toe dat de nieuwe leider minder gezag heeft, omdat hij is omgeven door haters die hem zijn plek betwisten en het publiek daarvan op de hoogte is.


Beeld: Martin Dijkstra

Ik denk dat er een reëel gevaar schuilt in ontvadering, of misschien beter in ontmanning. Er is de laatste tijd veel te doen over geweld tegen vrouwen door mannen die seksueel droogstaan. Er is zelfs een woord voor: incelinvoluntary celibate, oftewel onvrijwillig celibatair. Alek Minassian, die in Toronto tien mensen vermoordde, beweerde dat zijn daad het begin zou zijn van een incel-revolutie. Voor mij als psychoanalyticus is dat mannelijke geweld niet moeilijk te verklaren. Veel mannen voelen zich gecastreerd. Hun mannelijkheid wordt hun afgenomen. Dan zijn er twee manieren om te reageren: je kunt je identificeren met de agressor – denk aan mannen die feministisch worden –, maar je kunt je ook agressief gaan gedragen.’

Wat is de mens?

‘Volgens de Amerikaanse psycholoog Paul MacLean bestaat ons brein uit drie delen: het reptielenbrein, het zoogdierbrein en het mensachtig brein. Ik vind dat nog steeds een mooi beeld. Door de eeuwen van de menselijke evolutie heen is het ene brein op het andere gestapeld. Dus die primitieve kanten zijn er nog steeds, en hoewel ze goed verstopt zijn ploppen ze steeds weer op. De mens is een wezen dat worstelt om die driften en angsten in bedwang te houden. Dat lukt aardig, maar het gaat ook vaak mis. Het zenuwstelsel van de mens is onwaarschijnlijk mooi en fijnbesnaard. Daar zou je prachtige dingen mee kunnen doen, maar in de praktijk doen de meeste mensen dat niet. Ze spelen een spelletjes of liken elkaar op internet.’


Ontvadering. Het einde van de vaderlijke autoriteit
Frank Koerselman
Prometheus
96 blz. | € 15,-