Kiloknaller – Doe links in de weegschaal een pak suiker of melk en rechts Het zijn en het niet (1943). Het resultaat: volmaakt evenwicht. Toen het hoofdwerk van Jean-Paul Sartre verscheen, woog het precies één kilo.
Doodgeboren – Nu behoort Traktaat over de menselijke natuur (1739) tot de absolute canon. Hoe anders was dat toen David Hume zijn magnum opus publiceerde! Nauwelijks iemand die het opmerkte; volgens eigen zeggen ‘viel het doodgeboren van de pers’.
Monster – Weinig boeken die zoveel last hebben van hun reputatie als Theorie van het communicatieve handelen (1981) van Jürgen Habermas. De meer dan 1100 pagina’s en kaftkleur leidden ertoe dat zijn hoofdwerk al snel ‘het blauwe monster’ ging heten.
Herberg – Bedoelde Immanuel Kant dat hij alle oorlogen zou beëindigen toen hij Naar de eeuwige vrede (1795) schreef? Het was ironisch bedoeld. Deze tekst – ‘De eeuwige vrede’ – stond op een uithangbord van een Nederlandse herberg, samen met een afbeelding van een kerkhof.
Gevaar – De Duitse rechtsgeleerde Carl Schmitt werd in 1933 lid van de NSDAP. Geen wonder dat zijn werk altijd verdacht is gebleven. Uit een enquête onder Nederlandse filosofen kwam Het begrip politiek dan ook uit de bus als het gevaarlijkste filosofieboek.
Inferieur – Waarheid komt alleen tot stand tijdens een gesprek, aldus Plato in zijn Zevende brief. Het schrift was maar een inferieur medium. Ironisch, want er is moeilijk een filosoof te vinden die zo mooi schreef als hij.
Pseudoniem – Victor Eremita, Johannes de Silentio, Constantin Constantius, Vigilius Haufniensis, Nicolaus Notabene, Hilarius Boekbinder, Johannes Climacus, Anti-Climacus. In alle gevallen heb je een boek in handen van Søren Kierkegaard. Er is geen filosoof met zoveel pseudoniemen als hij.
Grind – Bergen kritiek heeft Martin Heidegger gekregen op zijn schrijfstijl. Zijn en tijd (1927) zou onleesbaar zijn. De dichter Gabriel Smit verwoordde deze klacht het meest zinnelijk: het was alsof hij werd gedwongen een emmer grind leeg te eten.
Napoleon – Meestal dienen boeken om kennis over te dragen. Zo niet Fenomenologie van de geest (1806) van G.W.F. Hegel. Hiermee deed hij in de filosofie wat Napoleon in de politiek bewerkstelligde: de geschiedenis tot een hoogtepunt en eindpunt brengen.
Andersen – Kierkegaard doet het goed op veilingen. Een tweede druk van zijn hoofdwerk Of/of (1849) bracht 22.800 euro op. Die bevatte dan ook een handgeschreven opdracht aan de sprookjesschrijver Hans Christian Andersen. Overigens verwisselde een eerste druk in 2003 van eigenaar voor maar liefst 134.000 euro.
Ongeschreven – Bevredigend is anders. Heb je net de breinbrekende Tractatus Logico-Philosophicus (1921) van Wittgenstein door geworsteld, blijkt dat het de auteur eigenlijk ging om de ongeschreven tweede helft van de Tractatus. Het allerbelangrijkste laat zich niet in taal uitdrukken.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
