Wie werd nooit gekweld door tegenstrijdige verlangens? Anna verlangt niet te roken en tegelijk verlangt ze naar een sigaret. Wint het tweede verlangen, dan handelt ze tegen haar eerste verlangen in. Dat is wilszwak handelen, zal iedereen zeggen: handelen tegen je ‘betere’ verlangen in. Maar is dat zo?
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Het probleem is dat deze verklaring te simpel is. Elk verlangen stelt ons voor een keuze. Stel, je verlangt te gaan skiën en je verlangt op het strand te gaan zonnen. Als je het eerste kiest, handel je tegen je andere verlangen in. Maar skiën is niet noodzakelijk een wilszwakke handeling. Je hebt een keuze gemaakt en het verlangen om op het strand te gaan zonnen wordt daarmee opgegeven. Elk verlangen gaat tegen een ander verlangen in. Het ene realiseren en het andere niet betekent nog niet dat je wilszwak handelt. Tussen verlangen en handelen staat immers kiezen. Als je kiest, elimineer je verlangens. Je keuze determineert welke de ‘goede’ en welke de ‘verworpen’ verlangens waren. Als je een verlangen verwerpt door voor iets anders te kiezen, handel je niet noodzakelijk wilszwak.
Het is best mogelijk dat je ervoor kiest om het huis te gaan schilderen, ook al verlang je ernaar om op het strand te gaan zitten. Verlangens geven ons opties waaruit we kiezen. Maar je kiest niet noodzakelijk voor het meest aangename, het prettigste of het lucratiefste. We kiezen voor de realisatie van het meest redelijke verlangen. En dat is in Anna’s geval: niet roken. Iedereen weet dat dit het meest redelijke verlangen is. Het is redelijk omdat we weten dat handelen op grond van het andere verlangen tot ongemak, ziekte en vroegtijdige dood leidt. Onvervulde verlangens verdwijnen meestal na een tijdje. Andere kunnen in je hoofd blijven zeuren. Maar het is niet zo dat we moeten kiezen voor het aangenaamste, prettigste of lucratiefste verlangen.
Wilszwak handelen legt een conflict bloot tussen wat we doen en de keuzes die we maken. Meestal liggen keuze en handeling in elkaars verlengde. De meeste van onze handelingen zijn redelijk omdat ze in het verlengde liggen van wat we verkiezen te doen. Als je kiest voor rozen en je koopt rozen, of als je kiest voor een skivakantie en je gaat skiën, begrijp je wat je doet: je realiseert waar je voor gekozen hebt. Het is een heel redelijk principe om te doen wat je verkiest te doen en te laten wat je wil laten, net zoals het redelijk is te geloven dat het regent als het regent, en niet te geloven dat het regent als het niet regent. Iedereen kent dat soort regels. En toch overtreden we ze soms. Als je dit redelijke principe overtreedt, begrijp je niet wat je doet. Dat is het probleem met een wilszwakke handeling: wie rookt en niet wil roken, begrijpt zichzelf niet.
