Filosofie is ook makkelijker als je leest. Goed leest. Filosofische bronteksten zijn niet altijd even makkelijk te begrijpen. Daarom helpen we je in een close reading op weg met extra context en commentaar bij deze tekst van Søren Kierkegaard over liefde.
De liefde die berust op passie en aantrekking*1, de onmiddellijke liefde, kan blij zijn en onbeschrijfelijk gelukkig, vol vertrouwen, maar juist op haar mooiste ogenblik voelt ze de behoefte zich zo mogelijk nog vaster te verbinden. Daarom zweren die twee, ze zweren elkaar trouw of vriendschap. En als we een beetje plechtig spreken, dan zeggen we van twee mensen niet ‘dat ze elkaar liefhebben’, we zeggen: ‘Ze hebben elkaar trouw gezworen’, of: ‘Ze hebben elkaar vriendschap gezworen.’ Maar waarbij zweert de liefde dan? We willen nu niet de aandacht verstoren en afleiden door het over dat volslagen andere te hebben waarvan ‘de dichters’, de woordvoerders van de liefde, als ingewijden verstand hebben. – Want als het om deze liefde gaat, dan is het de dichter die de twee de gelofte afneemt, de dichter die de twee verenigt, de dichter die de twee de eed voorzegt en hen laat zweren – kortom, de dichter is de dominee*2. Zweert de liefde nu bij iets dat hoger is dan zichzelf*3? Nee dat doet ze niet. Dat die twee dit zelf niet in de gaten hebben, dat is nu juist het schone, het roerende, het raadselachtige, het dichterlijke misverstand. En juist omdat ook de dichter het niet in de gaten heeft, is hij hun enige, hun geliefde vertrouweling. Wanneer de liefde zweert, geeft ze eigenlijk zelf betekenis aan dat waar ze bij zweert. De liefde zelf werpt haar glans over dat waar ze bij zweert, zodat ze dus niet alleen niet zweert bij iets hogers, maar eigenlijk zweert bij iets dat geringer is dan zichzelf. Zo onbeschrijfelijk rijk is die liefde in haar beminnelijke misverstand. Want juist omdat ze voor zichzelf oneindige rijkdom is, grenzeloze betrouwbaarheid, komt ze ertoe, omdat ze zweren wil, bij iets geringers te zweren. Maar dat heeft ze zelf niet in de gaten. Dat is dan ook de reden dat dit zweren, dat de hoogste ernst zou moeten zijn en zelf ook oprecht meent dat het dat is, niets dan innemende spot is.
Uit: Wat de liefde doet, Søren Kierkegaard, vert. Lineke Buijs en Andries Visser, Uitgeverij Damon, 2011.
