Op de middelbare school had ik een ‘beste vriend’, zoals dat heet. We schreven songs (voor piano, zang en drums) tijdens de wiskundeles, gingen vanuit onze woonplaats Middelburg op liftvakantie met een bordje ‘VER WEG’ (bij Oldenzaal vervangen door ‘WEIT HIN’) en maakten iedereen gek met onze woordgrapjes. Kortom, we vonden onszelf fantastisch. Onze grootste prestatie: de uitvinding van het verschil tussen feit en mening.
We hielden er zelfs een spreekbeurt over. Feit: de muziek van Bach is vernieuwend, die van Mozart gebaseerd op clichés. Mening: de muziek van Bach is schitterend, die van Mozart niet om aan te horen. Feiten zijn onbetwistbaar, meningen zijn, tja, betwistbaar, en tegelijk ook niet, want over smaak valt niet te twisten. Wij vonden het erg belangrijk om meningen te markeren met waarschuwingssignalen als ‘ik vind’, want onze gespreksgenoot (vaak wijzelf) zou maar eens denken dat we iets subjectiefs als objectief probeerden te verkopen.
Ik hecht nog steeds veel waarde aan dat onderscheid. Het blijkt in de praktijk alleen wat weerbarstiger dan ik in mijn jeugdige zelfgenoegzaamheid besefte. Niet alleen is het eigen aan meningen dat ze zichzelf graag als feiten vermommen in de hoop daardoor algemener te worden gedeeld (‘de muziek van Bach is vernieuwend, die van Mozart gebaseerd op clichés’), het is zelfs nog erger: de meetlat waarlangs we uitspraken over de werkelijkheid leggen om te bepalen of het feiten of meningen zijn, heeft zelf meer weg van een mening dan van een feit. De meetlat kan zichzelf niet meten, en de ene meetlat kan heel andere resultaten geven dan de andere.
Even tussendoor… Meer shortreads lezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Is alles dan subjectief? Toch niet helemaal, want de meetlatten komen niet zomaar uit de lucht vallen. De lichtelijk barbaarse term ‘intersubjectief’ is dan ook beter van toepassing: groepen mensen delen min of meer dezelfde kijk op de wereld en daardoor dezelfde meetlat. Niet dat het probleem daarmee is opgelost, want meestal laten we onze meetlat (al dan niet opzettelijk) in onze bureaula liggen en zijn we nauwelijks met feiten, maar vooral met meningen in de weer. Het tijdperk van de sociale media is grotendeels het tijdperk van de feitenvrije meningsuiting.
Misschien was het van mijn middelbareschoolvriend en mij al met al nog niet zo gek om meningen gemarkeerd te willen zien met waarschuwingssignalen. Mij lijkt het in tijden van polarisatie (en die zijn voorlopig waarschijnlijk nog niet afgelopen) een goed idee als we wat vaker stilstaan bij de fundamentele paradox van elke mening: ja, we geloven er met volle overtuiging in, maar de ander gelooft met evenveel overtuiging in de tegenovergestelde mening. Zou er ergens een gemeenschappelijke meetlat te vinden zijn?
In de online rubriek ‘shortreads’ zoekt Filosofie Magazine elke week in een kort essay naar het antwoord op een alledaagse filosofische vraag.
