Het eten van de toekomst

‘Wat eten we vandaag?’ is een vraag die dagelijks in vele huishoudens terugkeert. Eten is een noodzaak en werkt ook verbindend. Daarnaast is eten wetenschap. Alles op je bord is inmiddels wel groter of sappiger gemaakt, of makkelijker te produceren. Maar hoe zou het zijn als niet het voedsel aan de mens wordt aangepast, maar de mens aan het voedsel? Dat onderzoekt future food designer Chloé Rutzerveld in haar nieuwe installatie in ARTIS-Groote Museum.

Wat is ‘natuurlijk’ eten? Krijg je, zoals veel mensen denken, puur natuur binnen wanneer je een tomaat eet? Chloé Rutzerveld: ‘Als wij die tomaat niet hadden gemaakt – gedomesticeerd en verder ontworpen – dan was hij nu nog heel klein, bitter en vol pitten. Ieder gewas, maar ook de dieren, hebben wij mensen gemanipuleerd. Zonder dat zouden wij heel veel niet kunnen eten.’

Chloé Rutzerveld houdt zich al jaren bezig met het eten van de toekomst. In haar installatie in het Groote Museum gaat zij een stap verder. Rutzerveld: ‘Wat zou het betekenen als we 100 procent zouden overstappen op een plantaardig dieet? Dat zou de wereld veel minder belasten. Maar dan is het wel belangrijk dat wij mensen efficiëntere planteneters worden. Nu verteren we niet alles. Kijk maar eens achterom in de wc: dan zie je soms herkenbare stukjes mais of paprika terug. Wij mensen zijn omnivoren, wat betekent dat we zowel dieren als planten kunnen eten. Maar om die planten goed te kunnen verteren, hebben we een voorbewerking nodig: koken, bakken, fermenteren.’

Vanuit de vraag ‘Wat kunnen wij leren van gespecialiseerde planteneters om zelf betere planteneters te worden?’ verdiepte Rutzerveld zich in de spijsverteringssystemen van verschillende soorten zoogdieren, ook binnen ARTIS. ‘Het meest interessante wat ik ontdekte is, dat geen enkel zoogdier, dus wij ook niet zelf cellulose kan afbreken, de harde celwanden in planten. Bacteriën kunnen dat wel. Dus daarom is die samenwerking met de bacteriën die in je darmen leven zo belangrijk. Bij koeien zitten die populaties bacteriën veel hoger in het maagdarmkanaal, in de extra magen. Daarom kunnen zij wel gras verteren.’

‘Giraffen zijn, net als koeien, “voordarmfermenteerders”. Zij hebben een heel complex magensysteem. Bij gorilla’s of paarden werkt het weer anders. Dat zijn “achterdarmfermenteerders”, waarbij het fermentatieproces plaatsvindt in de caecum, een vergrote blindedarm. En bij ons, mensen, vindt deze fermentatie juist plaats in de dikke darm. De lengte van het maagdarmkanaal verschilt ook heel erg: bij plantenteters is die groter. “Van mond tot kont” kan dat vele meters verschillen.’

‘Zou het niet interessant zijn als wij mensen de voordelen die andere zoogdieren hebben, zouden kunnen overnemen? We zoeken de oplossingen nu steeds buiten onszelf, we willen dat de wereld verandert. Maar hoe bereid zijn wij om onszelf te veranderen? Dat onderzoek ik in mijn installatie in drie scenario’s, van mild tot best extreem.’ Welke zijn dat dan? Ze lacht. ‘Dat verklap ik nog niet. Daarvoor nodig ik iedereen uit om te komen kijken.’

De installatie Etende Buizen is vanaf 15 november 2024 een half jaar lang te zien in de Westzaal van het ARTIS-Groote Museum en sluit aan bij de vaste collectie. De bezoeker onderzoekt in het museum de overeenkomsten en afhankelijkheden tussen mens, dier en plant. Daarbij speelt de toekomst een belangrijke rol.