Glenn Albrecht waarschuwt meteen dat het internet uit kan vallen. De 71-jarige duurzaamheidsonderzoeker woont op een boerderij in Australië, waar hij door hevige weersomstandigheden regelmatig zonder internet zit. Hoewel ons videogesprek ononderbroken kan plaatsvinden, is duidelijk dat Albrechts strijd tegen wat hij ‘klimaatchaos’ noemt (‘We kunnen het niet langer alleen “opwarming” noemen’) niet alleen theoretisch is: hij ondervindt de gevolgen ervan in zijn dagelijks leven. Dat valt ook te lezen in zijn boek Aarde-emoties, waarin hij termen munt voor emoties die betrekking hebben op de aarde.
Glenn Albrecht (1953) is een Australische milieudenker. Hij was hoogleraar duurzaamheid aan Murdoch University in West-Australië. Albrecht muntte de term ‘symbioceen’, waarmee hij doelt op een toekomstig tijdperk waarin de mens samenleeft met de natuur.
Albrechts interesse in aarde-emoties begon in 2003, toen hij de term ‘solastalgie’ of ‘troostwee’ muntte. Deze emotie bemerkte hij bij de bewoners van een dorp in New South Wales, een deelstaat van Australië, waar natuurgebieden plaats moesten maken voor de mijnbouw. ‘Solastalgie is een vorm van heimwee die je voelt bij het verlies of verval van je omgeving. In tegenstelling tot heimwee ben je niet zelf weggegaan, maar is de omgeving zo veranderd dat die niet langer je thuis is.’
Waarom hebben we woorden nodig voor onze gevoelens over de aarde?
‘Ik bedenk nieuwe woorden omdat deze emoties heel specifiek zijn. Heimwee is nu eenmaal niet hetzelfde als wat ik troostwee noem. Het gebruik van een algemene term voor een specifiek gevoel kan het vertroebelen.
Daar komt bij dat onze wereld sneller is veranderd dan onze taal. Vroeger hadden we geen woorden nodig om het gelukzalige gevoel te beschrijven dat ons overvalt wanneer we in de natuur zijn, want dat was vanzelfsprekend. Pas nu we dat gevoel dreigen te verliezen, merken we hoe belangrijk het is en willen we het kunnen benoemen.
Wanneer we ergens geen taal voor hebben, kunnen we het ook niet beschermen. Filosoof Ludwig Wittgenstein schreef dat de grenzen van onze taal de grenzen van onze wereld zijn. Je zou kunnen zeggen dat ik probeer om de grenzen van onze wereld te verleggen.’
Waarheen wilt u de grenzen verleggen?
‘Mijn boek Aarde-emoties maakt deel uit van een groter project, wat ik het Symbioceen heb genoemd. Het Symbioceen is een toekomstig tijdperk van symbiose, het samenleven van mens en natuur. Op dit moment leven we nog in wat je het Antropoceen kunt noemen: een tijdperk waarin we denken dat de mens verheven is boven al het andere leven en de aarde naar lieve lust mag gebruiken.
Toen ik voor het eerst over het Antropoceen hoorde, kwam er een onverwacht heftige reactie bij mij op. Het was als een voedselvergiftiging: er zat iets in mij wat ik eruit wilde hebben, en wel zo snel mogelijk. Ik wilde iets wat het tegenovergestelde was van het Antropoceen. Dat werd het Symbioceen. In het Symbioceen geven we geen prioriteit aan egoïsme en individualisme, maar aan de gemeenschap en verbondenheid. Deze verbondenheid geldt niet alleen voor mensen onderling, maar voor alle soorten.’
Hoe moet ik me dat voorstellen?
‘Momenteel zijn steden een soort zwarte gaten, waar je eindeloos grondstoffen ingooit en die alleen vervuiling uitspuwen. In het Symbioceen is de scheidslijn tussen stad en natuur juist weggevaagd. Niet omdat we een paar planten op het dak zetten, maar omdat we echt samenleven met de natuur. Ik werk nu bijvoorbeeld samen met architecten die bakstenen ontwerpen van schimmeldraden. Of denk aan meubels van algen of een tank met lichtgevende bacteriën die zich voeden met onze afvalstoffen in plaats van een lamp.
Even tussendoor… Meer lezen over taal en natuur? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Dit zijn maar voorbeelden, maar het gaat erom te denken vanuit het besef dat we onderdeel zijn van de natuur in plaats van haar zoveel mogelijk te ontwijken. Uiteindelijk zal het Symbioceen er overal anders uitzien. Omdat de natuur overal anders is, maar ook omdat de behoeften en gedragingen van mensen anders zijn.’
Dat klinkt erg ambitieus.
‘Dat is het ook. Van Homo Sapiens wordt gezegd dat ze een intelligente soort is, maar tot nu toe hebben we steeds de makkelijkste en domste keuzes gemaakt. We ruïneren het klimaat en verpesten onze eigen gezondheid. Dat kunnen we simpelweg niet meer doen. Met het Symbioceen dagen we de menselijke intelligentie en creativiteit eindelijk eens uit.’
Aarde-emoties. Een nieuwe taal voor een nieuwe wereld
Glenn A. Albrecht
Noordboek
336 blz.
€ 34,90
