Quote
“Vrijheid is altijd vrijheid voor de andersdenkenden”
De Poolse Rosa Luxemburg was activist, filosoof en medeoprichter van de communistische partij in Duitsland. Tijdens de Berlijnse communistische ‘Spartakus-opstand’ in 1919 werd zij als een van de leiders gearresteerd en vermoord door rechts-nationalistische militairen. Pas een paar maanden later werd haar lichaam gevonden in het Landwehrkanaal.
Al van jongs af aan was Luxemburg politiek actief. In Polen zette ze zich in voor de illegale socialistische arbeidersbeweging. Toen er gevaar voor arrestatie ontstond, vluchtte ze naar Zürich en ging daar studeren. Na haar studie vestigde Luxemburg zich in Berlijn en werd ze een van de leidende figuren binnen de Duitse socialistische partij. Ze publiceerde boeken, artikelen, brochures en pamfletten, en was een overtuigend spreker voor publiek.
Die Akkumulation des Kapitals
Luxemburg zette zich af tegen de gematigden binnen de socialistische partij. Ze was geen voorstander van de geleidelijke invoering van sociale verbeteringen. Het kapitalisme kon niet stapsgewijs hervormd worden; de enige manier waarop kapitalisme zou verdwijnen was door revolutionaire acties. Luxemburg legde daarbij de nadruk op de noodzaak van een spontaan karakter van een massabeweging. De revolutie moest niet georganiseerd worden door de partij, maar voortkomen uit directe, spontane acties van de arbeiders zelf, zoals massastakingen.
Even tussendoor… Meer lezen over Rosa Luxemburg en andere grote denkers? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Haar hoofdwerk Die Akkumulation des Kapitals (1912) is een commentaar op, en voortbouwing van de theorie van Karl Marx. Kapitalisme kon blijven bestaan zolang groei mogelijk was. Luxemburg betoogde dat voor die groei het kapitalisme afhankelijk was van gebieden die nog niet kapitalistisch waren, zoals koloniën: alleen daar was een afzetmarkt voor de overproductie van goederen. Kapitalisme ging volgens haar daarom altijd samen met imperialisme, kolonialisme en militarisme.
Vrijheid
Luxemburg verzette zich consequent tegen oorlog en nationalisme. Toen zij arbeiders opriep om te weigeren de wapens op te nemen tegen medearbeiders, werd zij veroordeeld tot gevangenisstraf. De eerste wereldoorlog bracht zij grotendeels in de gevangenis door. Daar bleef zij schrijven – haar artikelen werden naar buiten gesmokkeld.
Luxemburg was onder de indruk van de Russische revolutie in 1917, maar bekritiseerde communist Lenin met haar woorden over het belang van democratische vrijheden: ‘Zonder algemene verkiezingen, ongehinderde vrijheid van drukpers en vergadering, zonder een vrije strijd van opinies kwijnt het leven in elke openbare instelling weg, wordt het een schijnleven, waarin alleen de bureaucratie het actieve element vormt.’ Haar uitspraak ‘vrijheid is altijd vrijheid voor de andersdenkenden’ is beroemd geworden.
