Bron feit
Lin, X., H. Tse, B. Shao, J. Duan (2024), ‘How do humble leaders unleash followers’ leadership potential? The roles of workplace status and individualistic orientation’. Journal of Organizational Behavior 45, 6.
René ten Bos, hoogleraar filosofie aan de Radboud Universiteit Nijmegen: ‘Het zijn de volgers die bepalen of iemand een leider is. De Franse filosoof Michel Foucault schrijft dat macht niet een ding is dat je kunt bezitten, maar altijd te maken heeft met relaties. Zo is het ook met leiderschap: leiderschap zit niet in de mens, maar in de verhouding tussen mensen. In sommige situaties in mijn leven, bijvoorbeeld op mijn werk, word ik als leider gezien. Maar mijn kinderen zien me helemaal niet als leider, maar als een oude man die vaak moe is. Zonder volgers om je als leider te bevestigen, kun je het wel schudden met je leiderschap.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Een leidinggevende is dus iets anders dan een leider. Ik vermoed dat dat misverstand in dit onderzoek meespeelt. Deze wetenschappers kijken naar managers en hun invloed op werknemers, maar ze spreken consequent over “leiders”. Managers zijn echter lang niet altijd leiders. Leiders, zo noemen we mensen die risico’s durven te nemen en niet alleen aan zichzelf denken. Iemand die keurig de regels volgt is doorgaans geen leider. Maar stel dat diegene in moeilijke omstandigheden heel dapper blijkt te zijn of goed weet om te gaan met ziekte, dan beginnen we langzamerhand te denken dat die persoon leiderschapskwaliteiten heeft.
Een leider is dus iemand die we bepaalde mysterieuze, zelfs religieuze eigenschappen toedichten. We denken namelijk vaak in godsdienstige termen over leiderschap. Kijk maar in leiderschapshandboeken: daar zie je termen als profetisch, bezielend, inspirerend, charismatisch leiderschap – allemaal woorden die uit de Bijbel komen. Het Griekse woord charisma betekent letterlijk “genadegave van God”.’
Zuiverheid
‘Dit onderzoek gaat over nederig, of dienend leiderschap – een begrip dat al langer populair is. Maar leiderschap is niet makkelijk te verenigen met nederigheid. Daarmee bedoel ik niet dat leiders arrogant moeten zijn. Maar een leider moet zich wel uitspreken en zijn volgers beschermen. Een leider is iemand die mensen met taal met elkaar verbindt. De leider “weeft” een gemeenschap door zich uit te spreken, schrijft Plato. En die gemeenschap biedt vervolgens bescherming aan de mensen die er deel van uitmaken. Door te communiceren vormt de leider een communitas, een gemeenschap, die vervolgens voor immunitas, protectie, zorgt.
De ideale staat volgens Plato
Volgers noemen iemand een leider die hun een gevoel van bescherming geeft. Iemand als Trump doet dat door bijvoorbeeld door op te komen voor het recht om wapens te dragen. Verenigde Naties-topman Kofi Annan deed dat heel anders: hij werd als leider gezien omdat hij principieel vasthield aan de zuiverheid van regels en internationale verdragen. Annan was een nederige leider, maar het was niet zijn nederigheid die hem tot leider maakte – dat deed zijn vermogen om te communiceren en zijn mensen te beschermen.’
