Filosofie is ook makkelijker als je leest. Goed leest. Filosofische bronteksten zijn niet altijd even makkelijk te begrijpen. Daarom helpen we je in een close reading op weg met extra context en commentaar bij deze tekst van Martin Heidegger over techniek.
De waterkrachtcentrale staat opgesteld in de rivier de Rijn*1. Zij brengt de Rijn in stelling door het leveren van waterdruk, die de turbines aanzet om te draaien, waardoor de machine in beweging wordt gezet, waarvan het drijfwerk de elektrische stroom opwekt, waarvoor de energiecentrale en haar stroomnet voor de stroomleverantie besteld zijn. In het kader van deze in elkaar grijpende gevolgen van de bestelling van elektrische energie verschijnt de Rijn als iets wat besteld is*2. De waterkrachtcentrale is niet in de rivier de Rijn gebouwd zoals de oude houten brug*3 die al eeuwenlang de ene oever met de andere verbindt. Het is eerder zo dat de rivier tot krachtcentrale is verbouwd. Wat deze thans als rivier is, namelijk leverancier van waterdruk, is hij vanuit het wezen van de krachtcentrale. Laat ons, om het ontzagwekkende dat hier heerst ook maar bij benadering te beseffen, een ogenblik stilstaan bij de tegenstelling die in deze beide titels tot uitdrukking komt: ‘De Rijn’ verbouwd tot krachtcentrale, en ‘De Rijn’ waarover verhaald wordt in een kunstwerk, in de gelijknamige hymne van Hölderin*4. Maar de Rijn blijft toch, zal men tegenwerpen, de rivier in het landschap. Dat moge zo zijn, maar hoe? Niet anders dan als bestelbaar object ter bezichtiging door een reisgezelschap, dat daar door de toeristenindustrie*5 op bestelling naartoe is gestuurd.
Uit: Martin Heidegger, De vraag naar de techniek, vert. Mark Wildschut, Uitgeverij Vantilt, 2014.
