Wetenschap toetst met experimenten de feiten, filosofie toetst met experimenten het denken.
Stel je voor!
Kan techniek onderdeel zijn van onze geest? Je zou zeggen van niet: die twee zaken lijken van een andere orde. De geest bestaat uit ervaringen, overtuigingen en gedachten die in je hoofd zitten, veilig opgeborgen in je schedel, terwijl technische objecten zoals een computer of een broodmes zich net als alle andere voorwerpen in de buitenwereld bevinden.
Maar volgens filosofen Andy Clark en David Chalmers kunnen we niet zo’n strikte scheiding maken tussen binnen- en buitenwereld. Om dat te bewijzen maken ze gebruik van een gedachte-experiment. Stel je twee mensen voor die in de krant hebben gelezen dat er een interessante tentoonstelling is in het Museum of Modern Art in New York. De een, Inga, moet even in haar geheugen graven, maar zodra ze zich herinnert dat het museum aan de 53rd Street ligt, gaat ze die kant op. De ander, Otto, is vergeetachtig. Hij draagt altijd een notitieboekje bij zich waarin hij belangrijke informatie opschrijft. Als Otto iets moet weten, zoekt hij het op in zijn boekje. Zo ook in het geval van het Museum of Modern Art. Hij ziet in zijn notitieboekje dat het aan de 53rd Street zit en gaat erheen.
Wat is het verschil tussen Inga en Otto? Om erachter te komen waar het museum is doet Inga een beroep op haar geheugen en Otto op zijn notitieboekje. Maar is dat wel een relevant onderscheid als de functie van geheugen en notitieboekje precies dezelfde is? Nee, zeggen Clark en Chalmers. Het notitieboekje werkt voor Otto als een geheugen en is daarom zijn geheugen. Het is een stuk techniek dat de functie van Otto’s geest om kennis vast te houden overgenomen heeft. Otto’s binnenwereld heeft zich uitgebreid naar de buitenwereld.
Echt?!
Een boekje om informatie in op te schrijven is maar een eenvoudig voorbeeld van mogelijke technische hulpmiddelen. We gebruiken een rekenmachine om niet zelf te hoeven rekenen, Google Maps om niet zelf kaart te hoeven lezen en Wikipedia om niet zelf alles te hoeven weten. Als dat allemaal uitbreidingen van mijn geest zijn kent mijn geest geen grenzen meer, stellen sommige critici. In reactie op dergelijke kritiek hebben Clark en Chalmers enkele criteria die bepalen wanneer iets als een uitbreiding van de geest kan gelden. Een technisch hulpmiddel telt pas als deel van de geest als we er standaard gebruik van maken en als het altijd beschikbaar voor ons is. Maar een belangrijke onderliggende vraag laten ze onbeantwoord: wie ben ik, als mijn geest voorbij mijn eigen lichamelijkheid reikt?
