In haar vorige documentaire leerde Sunny Bergman nog dat haar schaamlippen te lang waren, nu hoort ze in Oeganda dat ze te kort zijn. In Sunny’s Side of Sex onderzoekt de documentairemaakster de seksuele vooronderstellingen van vier verschillende culturen.
Wat kan ik weten?
‘De gedachte achter mijn nieuwe serie is dat je wellicht iets over je eigen culturele vooronderstellingen te weten kunt komen op het moment dat je met vooronderstellingen van andere culturen in contact komt. Maar dat is niet altijd zo eenvoudig. Ik was voor mijn serie bij de Mosu, die leven in het Himalaya-gebergte. Ik had die samenleving uitgekozen omdat het om een matriarchale cultuur zou gaan. Ieder meisje krijgt rond haar achttiende een eigen slaapkamer, waar ze mannen mag ontvangen. De kinderen die daaruit voortkomen zijn van haar. De broer van het meisje fungeert als een soort vader die haar ondersteunt bij het huishouden. De Mosu-vrouw Yang Erche Namu schreef daar een boek over. Door dat boek had ik een beeld van een cultuur waarin de vrouwen bijzonder zelfstandig waren. De liefde zou ook veel romatischer zijn dan bij ons doordat ze gespeend is van praktische beslommeringen. Een westers huishouden van een getrouwd stel met kinderen is immers een soort bedrijfje, met allerlei logistieke en economische kanten.
Toen ik daar aankwam ontmoette ik veel Chinese toeristen, die het boek heel anders gelezen bleken te hebben. Ze kwamen massaal naar dit gebied toe vanwege de vele vrije vrouwen die je zogenaamd gemakkelijk en lekker goedkoop het bed in kon krijgen. Chinese meisjes in de buurt die als hoer werkten deden alsof ze Mosu waren om gebruik te maken van die beeldvorming.
De Mosu die ik sprak benadrukten steeds dat ze nooit verschillende liefdesrelaties hadden, maar misschien was dat weer een reactie op de toestroom van mannelijke Chinese toeristen. Het was voor mij dus allemaal erg lastig om te achterhalen of die andere man-vrouwverhoudingen tot andere vooronderstellingen leidden over seksuele kwesties. En door ernaar te vragen kwam ik ook niet zoveel verder. Ik vroeg verschillende Mosu van alles over seks, bijvoorbeeld of de vrouw de man kon weigeren als ze er geen zin in had. Maar mijn tolk weigerde dergelijke vragen te vertalen. Die waren echt te gek voor woorden. Uiteindelijk ben ik mijn tolk gaan interviewen. Ik vroeg haar of de Mosu een woord kenden voor “verkrachting”, voor “slet” of “hoer”. Maar die woorden bestonden allemaal niet. Het idee van sexy zijn kenden ze ook niet. Daaruit maak ik wel op dat Mosu-vrouwen een compleet andere realiteit kennen, waarbij de vrouw niet als lustobject gezien wordt. Hier in het Westen heb ik de indruk dat de vrouw een verinnerlijkt derde- persoonsperspectief heeft: vrouwen worden bekeken en dat perspectief nemen we over.
Maar goed, het blijft lastig te interpreteren. Ik begrijp vanzelfsprekend een andere cultuur steeds vanuit mijn eigen culturele achtergrond.’
Wat moet ik doen?
‘Dat het soms lastig is om anderen te begrijpen, betekent niet dat je het niet moet proberen. In mijn serie wil ik de kijker deelgenoot maken van de twijfels die ik heb tijdens het maakproces. Ik wil dus ook laten zien dat ik ruzie heb met mijn tolk, want juist dan zie je het effect van de mythe rond de Mosu. De tolk verweet mij dat ik met een vooropgezet idee op pad was gegaan en dat ik dat idee nu probeerde te verfilmen. Dat is wel wat veel tv-makers doen. Daar probeer ik los van te komen door steeds vanuit mijn persoonlijke ervaring de ander te benaderen en zo mijn subjectieve perspectief te verbeelden.
Juist in het particuliere ligt het universele. Zo liet ik in Beperkt houdbaar een plastisch chirurg naar mijn schaamlippen kijken. Volgens hem kon er wel een stukje af. Voor mijn nieuwe serie ging ik behalve naar de Mosu ook naar Oeganda. Daar heb je ssenga’s, sekstantes. Dat zijn vrouwen die seksles geven. Traditioneel is dat echt je tante, de zus van je vader, maar door de urbanisatie zijn er ook professionele ssenga’s. Toen ik een ssenga naar mijn schaamlippen liet kijken, had zij daar een hele andere mening over: die konden juist wel wat langer. Ze zijn daar erg gefocust op lange schaamlippen. Jonge meisjes leren al om bij elkaar de schaamlippen wat op te rekken door eraan te trekken. Ik vertelde de ssenga dat men in het Westen grote schaamlippen lelijk vond en toen zei ze: “The uglier they are, the sweeter they are.”’
Wat mag ik hopen?
‘Ik hoop natuurlijk dat ik met mijn werk mensen op nieuwe gedachten breng. Dat we ons realiseren dat de westerse manier van de wereld interpreteren niet de enige is en ook niet noodzakelijkerwijs de meest verlichte. Dat komt duidelijk naar voren in Oeganda, waar ze tegenwoordig erg homofoob zijn. Maar als ik daar met homo-activisten spreek, blijkt dat homoseksualiteit vroeger niet problematisch was. Die scheiding tussen homo- en heteroseksualiteit is een typisch westerse aanname, die ze nu in Oeganda hebben overgenomen. Voorheen was het geen enkel probleem als twee vrouwen als partners samenwoonden, omdat seksuele handelingen je identiteit niet bepaalden. En ook nu nog vinden ze het niet raar om aan elkaars geslachtsdelen te zitten. Ze vinden het juist raar dat wij dat gelijk seksueel noemen. Wij delen mensen in drie hokjes in – homo, hetero, of bi – en denken daarbij dat dat ook de natuurlijke staat is. Maar in Thailand hebben ze wel zeven categorieën: vrouwen die op mannelijke vrouwen vallen, manvrouwen die op homo’s vallen enzovoort.’
Wat is de mens?
‘Hoewel we cultureel misschien veel van elkaar verschillen, willen we allemaal liefde ontvangen en pijn vermijden. Op dat basale niveau kun je dus met iedereen een connectie maken en zo culturele verschillen en vooronderstellingen ontdekken.’
Sunny’s Side of Sex, vanaf donderdag 27 oktober, 20.55 uur
www.theimportanceofbeingsexy.com
Dit artikel is exclusief voor abonnees
