Home Weekendlijstje: Woede

Weekendlijstje: Woede

Een groep woedende boeren trok afgelopen week naar het huis van minister Van der Wal om hun onvrede te uiten over de nieuwe stikstofmaatregelen van het kabinet. Hoewel er in de maatschappij begrip lijkt te bestaan voor de boosheid bij boeren, klinkt er ook kritiek op de manier waarop zij deze boosheid uiten. Wat is woede, hoe gaan er mee om en kunnen we het positief inzetten? Daarover meer in dit weekendlijstje.  

Door Cas van Driel op 17 juni 2022

Woede

Een groep woedende boeren trok afgelopen week naar het huis van minister Van der Wal om hun onvrede te uiten over de nieuwe stikstofmaatregelen van het kabinet. Hoewel er in de maatschappij begrip lijkt te bestaan voor de boosheid bij boeren, klinkt er ook kritiek op de manier waarop zij deze boosheid uiten. Wat is woede, hoe gaan er mee om en kunnen we het positief inzetten? Daarover meer in dit weekendlijstje.  

Dit artikel krijgt u van ons cadeau

Wilt u onbeperkt toegang tot de artikelen op Filosofie.nl? U bent al abonnee vanaf €4,99 per maand. Sluit hier een abonnement af en u heeft direct toegang.

Woede en wraak

Wat houdt woede precies in? Aan de hand van Aristoteles stelt filosoof Martha Nussbaum dat woede de drang is om wraak te nemen op een persoon die jou pijn heeft gedaan In tegenstelling tot Aristoteles gelooft ze niet dat er opzet in het spel moet zijn om woede bij de beschadigde persoon op te wekken. Opmerkelijk is dat woede zich ook kan richten op niet-levende objecten – op een tafelpoot wanneer je je teen stoot – die onmogelijk laakbaar kunnen handelen. We behandelen ze dan als mensen maar beseffen al snel dat dit ridicuul is.

Tirannie van verdienste

Veel mensen uit de arbeiders- en middenklasse voelen sterke woede jegens de elite. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de Brexit en de verkiezing van Donald Trump in 2016. Waar komt die woede vandaan? In zijn boek Tirannie van verdienste wijst filosoof Michael Sandel op het meritocratische geloof van beloning naar verdienste als de bron. Het probleem met deze gedachte is niet alleen dat ideaal en praktijk ver uit elkaar lopen; het meritocratische ethos leidt tot hoogmoed bij ‘winnaars’ en gevoelens van vernedering en ressentiment bij ‘verliezers’. Het geloof je lot in eigen handen te hebben is hiermee funest voor de solidariteit in de maatschappij.

Woede en de vooruitgang

Essayist Fiep van Bodegom vraagt zich af of we woede altijd moeten bedwingen. Hij denkt van niet: Woede kan namelijk ingezet worden om uit een onderdrukte maatschappelijke positie te breken en iets aan je situatie de veranderen. Juist voor machteloze minderheden is woede dus een positieve emotie, een krachtige bron van energie in dienst van de vooruitgang. Woede wordt gevaarlijk bij machthebbers of bevoordeelde groepen, die bang zijn om hun machtspositie te verliezen. Dan leidt de woede namelijk tot geweld tegen alles wat anders is en gehoord wil worden.

Koester de woede

Filosoof Henk Oosterling pleit voor een herwaardering van de woede. De oosterse filosofie leert ons namelijk dat woede een constructieve energie kan zijn. Woede heeft iets waardoor je in het geweer komt – woede mobiliseert: het stelt je in staat om recht te trekken wat krom is. In de oosterse benadering stelt men dat je woede moet accepteren in plaats van onderdrukken of er door opgeslokt te worden. Daarnaast moet je op woede reflecteren, zodat het een constructieve en geen destructieve kant op gaat. Meditatieve ademhalingsoefeningen en vechtsporten kunnen ons daarbij helpen.

Thymos

Er duiken steeds meer pleidooien op voor een herwaardering van de woede, constateert Stine Jensen in haar column. Een van de pleitbezorgers van de constructieve woede is de filosoof Peter Sloterdijk, die het oud Griekse begrip ‘thymos’ tegenover de demonische, destructieve woede zet. Thymos is het temperamentvolle deel van de ziel en staat voor onder meer trots, erkenning, eer en strijdlust. Het begrip wordt vaak gekaapt door rechts-conservatieve denkers zoals AfD partij-ideoloog Marc Jongen, die de thymotische kracht weer wil aanwakkeren en strijdt voor een sterk en trots Duitsland. Stine Jensen betreurt dit, wordt er ‘thymotisch’ van, maar is desondanks blij dat dit complexe filosofische begrip weer in het hart van het wereldse politieke strijdtoneel staat.