Dictators van morgen
Volgens historicus Fik Meijer is heldendom altijd een kwestie van perspectief. ‘Aan helden kun je aflezen wat een samenleving goed en slecht vindt.’ Wie als held wordt gezien kan behoorlijk uiteenlopen in verschillende culturen of tijden. Zo wordt de Chinese leider Mao Zedong in het Westen beschouwd als massamoordenaar, maar in eigen land als held vereerd. Het is volgens Meijer altijd oppassen wie je op het schild hijst. ‘De helden van vandaag zijn vaak de dictators van morgen.’
Tragisch personage
We zouden niet graag in de schoenen staan van een held uit een Griekse tragedie, denkt filosoof en classicus Ben Schomakers. De tragische held gaat ten onder als gevolg van zijn eigen keuzes. Hij is wezenlijk onvrij en doet gevaarlijke dingen. Gelukkig blijft die held voor de toeschouwer in het theater op afstand. Toch kan de toeschouwer belangrijke lessen trekken uit zijn lotgevallen.
Wilt u elke week aan het denken gezet worden met de mooiste verhalen van Filosofie magazine? Schrijf u in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Nabootsing
Kijk op Instagram en zie hoe groot de behoefte aan voorbeeldfiguren is: een leger aan rolmodellen toont ons hoe te leven, hoe een crisis boven te komen en hoe gelukkig te worden. Volgens filosoof en humanist Joachim Duyndam heeft die persoonlijkheidscultus ook een schaduwzijde. Als het niet lukt om een rolmodel perfect na te bootsen, wacht de teleurstelling. Hoe kunnen we ons door helden laten leiden en tegelijk trouw blijven aan onszelf?
Menselijk
Volgens de Franse filosoof Albert Camus strijdt de absurde held onvermoeibaar tegen de ellende in de wereld – ook als hij weet dat daar nooit een einde aan komt. In zijn roman De pest is de absurde held de arts Rieux. Met doodsverachting strijdt hij tegen de verspreiding van de pest in de stad Oran. Een krachtig verhaal, vond filosoof Frank Meester. Maar na herlezing begint hij te twijfelen: hoe menselijk is de held uit dit boek nog?
Word een held
Een held worden kun je leren, meent de Amerikaanse psycholoog Philip Zimbardo. Heldendom zit volgens hem niet in je genen, maar in je omgang met veranderende situaties. Hij kwam op die theorie door Hannah Arendts ideeën over het kwaad. In haar boek over het proces tegen nazi-kopstuk Adolf Eichmann beschrijft ze hoe ‘afschrikwekkend normaal’ hij was. Dat zette Zimbardo aan het denken: ‘Als het kwaad zo banaal is, geldt dat dan ook voor het goede?’
