Europese vitaliteit
‘Als in Europa de pleuris uitbreekt, probeert iedereen toch z’n eigen hachje te redden.’ Volgens politiek filosoof Luuk van Middelaar is dit een veelgehoorde reactie van zwartkijkers op Europese samenwerking. In zijn boek Een Europees pandemonium stelt Middelaar dat de EU tijdens grote crises als de Covid-pandemie juist haar vitaliteit laat zien. Lidstaten komen tijdens internationale crises tot het besef dat zij individueel tekortschieten en doen een appel op Brussel om de leiding te nemen. De EU krijgt hierdoor steeds meer bevoegdheden om huidige én toekomstige crises het hoofd te bieden.
Een riskant pokerspel met Rusland
Hoe moet Europa zich tot Rusland verhouden na de inval van Oekraïne? Met ‘meer politiek realisme, minder morele verontwaardiging’, stelt politiek filosoof Jürgen Habermas. Volgens Habermas-kenner René Gabriëls hamert Habermas er vooral op dat Europa geen ‘riskant pokerspel’ met Rusland moet spelen. Europa moet geen oorlogspartij worden, omdat dat tot een nucleaire oorlog kan leiden. Dit betekent niet dat Europa zich moet laten chanteren: Habermas pleit voor steun aan Oekraïne, zonder dat Europa direct deelneemt aan de oorlog.
De taal van de macht
De Europese taal van argumenten, regels en procedures volstaat steeds minder in een wereld met ‘sterke leiders’ als Poetin, Erdogan en Xi-Jinping, stelt politiek filosoof Hans Kribbe. Om haar liberale en democratische vrijheden te behouden moet Europa volgens Kribbe dan ook de taal van de macht leren spreken. Verwijzend naar de Duitse denker Carl Schmitt stelt hij dat politiek nooit helemaal neutraal kan zijn: je moet duidelijk beslissen waar je staat – en dit vereist macht. Maar is het niet riskant om de arena vol met gewetenloze heersers betreden? ‘Simpelweg onontkoombaar,’ beweert Kribbe.
Europa na de Eerste Wereldoorlog
Hoe ontwikkelde Europa zich na Eerste Wereldoorlog? Zowel de Oostenrijker Stefan Zweig als de Fransman Paul Valéry schreven een boek over die vraag. In november 1918 mocht de Eerste Wereldoorlog afgelopen zijn, met de vrede kwam een economische en ook intellectuele crisis: hoe was het mogelijk dat het beschaafde Europa zichzelf vier jaar lang in het verderf had gestort? En hoe belangrijk is Europese saamhorigheid en harmonie vandaag de dag voor duurzame vrede?
Europese identiteit
Moeten we de eenheid of de diversiteit van Europa koesteren? In zijn boek Het Europa van de Filosofen onderzoekt filosoof Jan Mooij hoe denkers als Gadamer, Kant en Novalis dachten over de Europese identiteit. Hij wijst erop hoe gevaarlijk het is als de Europese Unie voorbijgaat aan culturele en religieuze verschillen tussen Europese landen. Als er íets namelijk typisch Europees is, dan is het wel respect voor dit onderlinge verschil. Volgens Mooij kan liefde voor Europa dan ook aanleiding zijn voor kritiek op zoiets als een Europese Grondwet.