Philibert Schogt: ‘We schamen ons voor onze onwetendheid omdat deze ons buiten een groep doet vallen waar we bij willen horen. Er zijn verschillende soorten onwetendheid, en verschillende redenen voor schaamte, maar uiteindelijk gaat het steeds om groepsgevoel. Als je bij een groep belezen mensen wil horen die het allemaal over Proust hebben, voel je je dom wanneer je niets van hem hebt gelezen. Bij een groep wijnkenners schaam je je eerder voor je smaak en voel je je niet fijnzinnig genoeg.
Het ‘diepe ik’ bij Proust
Dat groepsgevoel is ook waarom we de onwetendheid van anderen veroordelen: omdat we mensen buiten onze kliek minachten, of omdat we onzeker zijn over onze eigen positie binnen de groep. Toch is het beter als mensen openlijk toegeven dat ze iets niet weten dan dat ze dit gaan verbergen. Onwetendheid kan, als mensen ervoor uitkomen, namelijk zorgen voor een openheid die tot nieuwe ideeën kan leiden. Aan de andere kant zijn er ook steeds meer mensen die hun onwetendheid als een nieuw soort weten presenteren. Ze verspreiden desinformatie of keren zich uit automatisme tegen alles wat elitair, moeilijk en intellectueel is. Aan dit soort onwetendheid ontbreekt die open houding – ze wordt eerder ingezet om de waarheid te relativeren en wederom mensen uit te sluiten.
In veel gevallen vind ik het taboe op onwetendheid onterecht: waarom zou je iemand afserveren vanwege iets onbenulligs als het verschil tussen een chardonnay en een pinot gris? Maar als de groep waar je bij wil horen bestaat uit ingenieurs die een vliegtuig bouwen, is onwetendheid wel schadelijk. Dan zijn schaamte en terechtwijzingen op hun plek, want jouw gebrek aan kennis kan het werk van de hele groep verpesten.’
Philibert Schogt (1960) is schrijver en studeerde filosofie aan de Universiteit van Amsterdam. 4 maart 2025 verschijnt zijn essaybundel Hoe slim is het om slim te zijn (De Arbeiderspers).
Hoe slim is het om slim te zijn?
Philibert Schogt
De Arbeiderspers
144 blz.
€ 19,99
