Anja Machielse: ‘Als je weinig verbondenheid voelt met anderen kan het voelen alsof dat negatief afstraalt op je karakter. Waarom lukt het jou niet om betekenisvolle relaties te onderhouden en anderen ogenschijnlijk wel? In onze samenleving heerst het beeld dat alles maakbaar is, en dus je eigen verantwoordelijkheid. Zo ook je sociale leven. Wie eenzaam is, vertelt zichzelf dat hij de plicht om actie te ondernemen heeft verzuimd en schaamt zich voor de eenzame positie waarin hij terechtgekomen is.
Anja Machielse (1956) is emeritus hoogleraar humanisme en sociale weerbaarheid aan de Universiteit voor Humanistiek. Over haar jarenlange onderzoek naar eenzaamheid en sociaal isolement schreef ze De kracht van eenzaamheid (2025).
Maar in werkelijkheid zijn eenzame gevoelens niet te voorkomen; ze horen bij het leven. Iedereen maakt periodes mee waarin de behoefte aan contact niet voldoende wordt bevredigd. Of waarin je je door niemand echt begrepen voelt. De diepere, existentiële vorm van eenzaamheid is binnen de filosofische traditie zelfs omschreven als deel van de menselijke conditie. We zijn uiteindelijk allemaal aangewezen op onszelf. Niemand heeft volledige toegang tot onze binnenwereld, schreef Arthur Schopenhauer. We hebben een drang dat eenzame gevoel te verhelpen door relaties aan te gaan, maar toch blijven we ons soms onbegrepen voelen.
Die existentiële eenzaamheid kan ook leiden tot zelfontwikkeling, dachten denkers zoals Jean-Paul Sartre en Jacques Lacan. Als je teruggeworpen bent op jezelf roept dat vragen op over je identiteit: wie ben je eigenlijk? Dat geldt al helemaal wanneer iemand wegvalt, zoals een partner of goede vriend. Wie ben je zonder die persoon? Eenzaamheid zet je ertoe aan jezelf te vinden. Maar dat kan alleen via anderen, omdat zij ons een spiegel voorhouden en ons dwingen om onszelf te uiten. Eenzame gevoelens zijn pijnlijk, maar kunnen ons dus het geschenk opleveren niet alleen de verbinding met anderen te bewerkstelligen, maar ook met onszelf.’
De kracht van eenzaamheid. Hoe eenzaamheid ons uitdaagt en in beweging zet
Anja Machielse
Pelckmans
256 blz.
€ 24,50
