Niets is te mooi om waar te zijn, behalve deze uitspraak. Daaruit volgt noodzakelijkerwijze dat alles te mooi om waar te zijn kan zijn. Zo ook het nieuwsbericht dat de wereld rondging over de ultieme zelfopoffering van een Italiaanse priester. In volle coronacrisis hebben niet enkel artsen en verplegend personeel, maar ook priesters het leven gelaten in de zorg om het welzijn van anderen. En aldus berichtten ook de media van de heldendaad van Guiseppe Berardelli. Deze 72-jarige priester zou zijn beademingsapparatuur hebben afgestaan aan een jongere patiënt en vervolgens zijn overleden. Zelfopoffering is niet alleen het handelsmerk van de held, maar ook van de heilige. Het wordt gezien als de ultieme daad van menselijkheid: je eigen leven geven voor het goed van de ander. In deze vreemde en bevreemdende tijden hebben we behoefte aan elk sprankje hoop, elke vorm van grootmenselijkheid. En dus wilde ook ik het bericht over Berardelli maar al te graag geloven. Maar de realiteit bleek anders: Berardelli had niet zijn beademingstoestel, maar een ventilator afgestaan. Geen medical ventilator, maar een home ventilator in zijn ziekenhuiskamer. Het was het bisdom van Bergamo zelf dat het bericht rectificeerde.
De dolfijnen zouden terug zijn in Venetië
Ook ander nepnieuws waarvan je hoopt dat het waar is, verspreidt zich gretig op internet, sneller dan het virus zelf. De natuur zou Venetië heroverd hebben. Nu de toeristen wegblijven, kunnen fauna en flora in de stad op adem komen. Het water in de kanalen is helderblauw en een overvloed aan vissen is zichtbaar. De zwanen zijn in grote groepen teruggekeerd naar de stad van kanalen en bruggen. Zelfs dolfijnen zijn in het water van La Serenissima gesignaleerd.
Ook in dit geval deed de behoefte aan opbeurende berichten de factcheck bij vele kwaliteitsmedia stilvallen. Tot National Geographic het bericht van dolfijnen in Venetië rechtzette. De beelden van zwemmende dolfijnen bleken uit Sardinië te komen. Dat nepnieuws een kwalijke uitwerking heeft op de samenleving is al uitvoerig beschreven. Nepnieuws knaagt aan het vertrouwen dat mensen stellen in media en in elkaar.
Al moet ik toegeven dat ik zelf de fout heb gemaakt om heel even het nepnieuws te omarmen. Ik droomde even weg van een planeet die zich in een razend tempo zuiverde en opknapte nu de menselijke activiteit zich tot een minimum beperkt. Zou het niet prachtig zijn om na maanden lockdown in een mooiere wereld te kunnen stappen? Zo mooi zelfs dat ik pas ben gaan factchecken toen de berichten binnenkwamen die de droom doorprikten. Ook dat blijkt nu een kwalijke uitwerking van nepnieuws: de wereld wordt niet beter van valse hoop en doorgeprikte dromen.
