Dichter Ellen Deckwitz: ‘Taal kijkt verder dan taal reikt’

Ellen Deckwitz: ‘Tijdens mijn studie literatuurwetenschap kregen we fragmenten te lezen van postmoderne denkers zoals Foucault en Derrida. In de syllabus zat ook een pagina van een zekere Maurice Blanchot. Toen ik die ene pagina las, was ik verkocht. In die periode schreef ik al gedichten en essays. Maar waarom zou je schrijven? Wat is de waarde ervan? Blanchot stelt dat woorden alleen globaal kunnen zeggen wat we denken en wat we bedoelen – een pessimistische gedachte. Mij trof zijn idee dat een schrijver via zijn schrijfwerk een blik kan krijgen op dat wat niet in taal kan worden gevat. Schrijven is een soort limietervaring. Er is iets wat je wilt benoemen, een ervaring, een gevoel, iets wat je nog nooit eerder in taal, in woorden of zelfs in beelden gevat hebt gezien. En juist door met taal eromheen te cirkelen ga je de contouren ervan zien. Iets wat zich buiten de taal bevindt, laat zich dus desondanks op z’n best alleen maar benaderen via taal.

Blanchot beschreef iets wat ik al had ervaren, maar waar ik toen nog geen woorden voor had. Een voorbeeld: toen in mijn puberteit mijn beste vriendin een vriendje kreeg, las ik een gedicht van Hans Lodeizen dat schijnbaar over liefdesverdriet ging. Ik merkte: dit gaat over mij, het gaat over vriendschapsverdriet. Literatuur – zowel het lezen als het schrijven ervan – kan nieuwe begrippen aanreiken, en daarmee nieuwe vlakken van de werkelijkheid tonen. Je gaat meer zien.

Een deel van zijn werk schreef Blanchot in dialoogvorm: een dialoog met zichzelf. Door op papier met jezelf te praten, en dat kan ook in een dagboek, zie je nieuwe mogelijkheden. Blanchot leerde me dat je telkens opnieuw moet kijken. Dat je via taal verder kunt kijken dan de taal rijk is – dat vind ik een heel prettige gedachte. Het is toch je grootste nachtmerrie dat je ooit uitgekeken raakt op het leven.’