Deze zomer las ik thrillers: Icarus van Deon Meijer, Huwelijk van Michele Roberts en The Whistler van John Grisham. Ik kreeg er maar geen genoeg van. Er is al veel gespeculeerd over de honger van de mens naar moordliteratuur, maar je kunt je afvragen of de bekendste van de verklaringen – onze levens zijn zo veilig dat we spanning in de verbeelding zoeken – nog wel opgaat. Zo veilig is het niet meer. Terwijl ik met mijn neus in de thrillers zat, kwam er breaking news binnen: de romp van een Zweedse journaliste was gevonden. Ze was aan boord gestapt van een onderzeeboot in Kopenhagen met de bedoeling een artikel over de maker te schrijven, Peter Madsen. Hij heeft haar vermoedelijk vermoord. Ik zat meteen rechtop, want ik had de man onlangs ontmoet, tijdens opnames van Dus ik ben. We waren op bezoek geweest bij Copenhagen Suborbitals, een groep Deense mannen die een raket bouwt. Peter Madsen passeerde de crew en vroeg wat we hier deden. Ons werd aangeraden om niet al te uitvoerig met hem te praten – het was een lastige man die de banden met de Suborbitals had verbroken. Inmiddels is deze Madsen in de media nu het grote raadsel zelf: wat bezielde hem?
Er bestaat zowaar een filosofieboek dat inzicht wil krijgen in waarom mensen moorden. Being and Killing heet het – uit de geweldige serie ‘Philosophy for Everyone’, die vaak op verrassende wijze populaire cultuur en filosofie verbindt. In de introductie wordt de hamvraag op tafel gelegd: wat is er filosofisch aan een moordenaar? Nu ja, wie criminaliteit weet te duiden, raakt aan de menselijke existentie. Is de mens van nature goed of kwaad? En ja, mensen gaan dood, maar waarom beëindigen ze actief de levens van anderen? Volgt een opsomming van verschillende typen moordenaars: het visionaire type (hoort stemmen), de moordenaar met een missie (bijvoorbeeld ‘alle prostituees moeten dood’), het hedonistische type (doden is plezierig), het machtstype (wil controle over het slachtoffer). Maar wie met deze kennis denkt in het hoofd van een dader te kunnen kruipen, heeft het mis. In het hoofdstuk ‘De epistemologie van moord’ komt de Schotse filosoof David Hume voorbij, die stelt dat wat we denken te weten vaak een fantasie is. Alles wat we denken te weten over moordenaars baseren we namelijk op… verhalen. ‘Echte’ moordenaars kennen we alleen uit de verhalen en films over hen. Denk maar aan Jack the Ripper. Wanneer we Peter Madsen proberen te begrijpen, zoeken we houvast in fictie: het lijkt wel een Scandinavische thriller! Het wachten is op een filmmaker die ons uitlegt waarom hij het deed. Intussen ben ik opgelucht dat we niet met hem ‘in zee’ zijn gegaan.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
