Het geboortekanaal is letterlijk en figuurlijk de menselijke maat. Zowel de moederschoot als de grootte van het menselijk brein zijn de communicerende vaten van onze voortplanting. Dat is inclusief de ellende die het geboortekanaal voortbrengt. Denk aan de pijnlijke bevalling – met historisch gezien tot voor kort heel vaak de dood tot gevolg, voor moeder én kind. Denk ook aan het lijden van het hulpeloze wezentje dat de jonge ouders onder de invloed van gierende hormonen een wolk van een baby noemen. En denk ten slotte aan de rampspoed die dit wezen vervolgens een leven lang trotseert en over zich afroept, met nog altijd de onherroepelijke dood tot gevolg.
Tot zover het letterlijke deel. Hoe we ons moeten verhouden tot de ellende die dit kanaal veroorzaakt is de figuurlijke menselijke maat. Ik verklaar me nader.
Het is lastig om geen doel te zien in de evolutie, maar wie het probeert kijkt onmiddellijk een stuk relativerender aan tegen menselijke ellende. Een bevalling lijkt misschien niet de optimale manier om kinderen op de wereld te zetten, voor de vermenigvuldiging van de soort was het blijkbaar afdoende. En zodra dat het geval is, stopt de evolutie geen onnodige energie meer in verfijning van de techniek. Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716) had dit ver voor Charles Darwin (1809-1882) al in de smiezen toen hij concludeerde dat we in de beste van alle mogelijke werelden leven. Dat is niet hetzelfde als een optimale wereld, maar wel het optimum van de beschikbare mogelijkheden.
Denkers flirten graag met het pessimisme. Volgens Willem Frederik Hermans (1921-1995) had de pessimist altijd gelijk. Het leven is een ‘klimpartij in een gore steeg’, en wie dat niet ziet houdt zichzelf voor de gek. Denken zou niet zonder doem kunnen, omdat de denker écht kijkt en niet willekeurig de ogen sluit voor malheur en misère.
Elke week aan het denken worden gezet door de meest optimistische denkers uit de geschiedenis van de filosofie? Schrijf u in voor de gratis nieuwsbrief
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Maar somberheid wordt ten onrechte voor diepzinnigheid aangezien. Denken kan zonder doem. De ellende is het noodzakelijke bijproduct van de beste van alle mogelijke werelden. Al is het een hele bevalling, we zijn er. Wie dat niet wil zien, houdt zichzelf voor de gek.
Volgens Montaigne zegt een oude Griekse spreuk ‘dat de mensen niet gekweld worden door de dingen zelf, maar door de meningen die zij erover hebben’. Dat is ook mijn mening.