Op de radio hoorde ik hoogleraar vertebratenpaleontologie Anne Schulp uitleggen dat we als middel tegen nepnieuws nog veel kunnen hebben aan de fossiele overblijfselen uit de tijd van de dinosauriers. Daar heeft hij natuurlijk helemaal gelijk in. Als er één tijdperk is waar onze post-truth tijd nog iets van kan leren dan is het wel de tijd voordat wij er waren, de pre-truth. Hoe kun je immers factchecken of de kleur die wij denken dat een dino had daadwerkelijk de kleur van een dino is geweest?
Juist de onherroepelijke onzekerheid van zulke kennis kan een steun in de rug zijn in een tijd waarin we meer twijfels hebben over de eerste man op de maan, dan over de versteende sporen uit het mesozoïcum. De vraag hoe je kunt omgaan met ‘onzekerheden in de wetenschap’ is volgens Schulp ‘op dit moment actueler dan ooit’. Veel meer dan om waarheid draait onze tijd om vertrouwen. Welk nieuws en welke beelden mogen we nog geloven? Bestaat er nog topsport zonder doping? Zijn de verkiezingen niet gehackt? Kan Madonna ook toon houden zonder autotune?
Dit artikel is exclusief voor abonnees
‘Welke bronnen vertrouw je?’, vroeg een journalist aan iemand van de Flat Earth Society, een vereniging van burgers die menen dat de aarde plat is. ‘Mezelf,’ was het antwoord, ‘meer niet’. Ook al delen de meeste mensen niet hun mensbeeld, ze delen wel hun wantrouwen. Van Descartes’ beroemde cogito lijkt soms alleen de scepsis overgebleven: ik word bedrogen, dus ik ben.
Om het vertrouwen terug te krijgen dat er buiten mijn eigen gelijk wellicht ook een andere waarheid mogelijk is, moeten we misschien wat minder hechten aan de bewijsdrang van de factchecker en wat meer aan de complexiteit van de waarheid.
Als u daar na de Maand van de Filosofie met het thema ‘Waarheid’ nog niet van overtuigd bent, dan hopen we tenminste uw kinderen of kleinkinderen te overtuigen met de nieuwste editie van Het onwijs grote filosofie doeboek. Je kunt er niet vroeg genoeg mee beginnen. Want met de wijsheid, komt het vertrouwen.
Neemt u dat nou maar van mij aan.
