Ik moet nú álles weten over het niet-weten! Ik hoorde het mezelf denken en moest gniffelen. Snel zette ik de ongerijmdheid online en prompt kreeg ik een tip voor een boek over onwetendheid. Lezen!
Nu wijst onwetendheid op een gebrek aan informatie, wat een boek dus kan oplossen, maar ik vermoedde dat niet-weten niet per se een probleem was, maar eerder iets om naar te streven. Waarom, dat wist ik nog niet. Misschien is het een fase waar je doorheen moet, als filosoof die direct naar de boeken grijpt als een vraag zich aandient. Aldus geschiedde.
Ik las over de socratische onwetendheid, die retorisch van aard is. Door vragen te stellen vanuit een onbevooroordeelde positie kan kennis geboren worden. Samen zet je denkstappen en op het eind kom je er wijzer uit.
Waarom wil ik mijn gebrek aan informatie eigenlijk opvullen?
Daartegenover stond de zen-achtige onwetendheid, die verwijst naar een staat van verlichting én duidt op een praktische houding. Opnieuw een onbevooroordeelde positie, maar een die standhoudt, niet hoeft te leiden tot een vermeerdering van kennis.
Er was ook een niet-weten in de kunsten, dat in verband zou staan met de andere vormen van kennis die zij produceren, die van het efemere en het zintuiglijke, dat wat niet definitief vast te leggen is, maar daarom nog niet buiten de waarheid staat.
En natuurlijk kwam het niet-weten in de mystiek voorbij, als ‘straal van doordringende duisternis’, er was de psychoanalyse met haar onbewuste, zelfs in de harde bèta-wetenschap bleek een grens aan het kennen aan de orde.
Even tussendoor… Meer columns lezen van Miriam Rasch? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Een heel staketsel had ik gefabriceerd. En nu? Waarom wilde ik eigenlijk stante pede mijn gebrek aan informatie opvullen met een stortvloed aan antwoorden? Om een goede reden te hebben om me te onttrekken aan het meningencircus, denk ik. Om te leren omgaan met onzekerheid. Maar wat had je dan aan boekenkennis? Leg gewoon de betweterij van je af en stap onbevangen de wereld in.
Het zal vast nodeloos ingewikkeld klinken. Die hele denktour, alleen om te concluderen dat je niets hoeft te vinden, weten, duiden. Hoe moeilijk kan het zijn? En toch denk ik dan: als ik het niet had gelezen, hoe had ik het dan moeten weten?
Miriam Rasch is essayist en filosoof en verbonden aan de Willem de Kooning Academie.
