01 Wat kan ik weten?
‘Een leerling vroeg de mystieke wijsgeer Confucius ooit: hoe denkt u over de dood? Confucius antwoordde: we weten niet eens wat leven is, hoe kunnen we dan de dood begrijpen? Hij heeft gelijk: het enige wat we weten is dat het leven eindig is. Die eindigheid heeft ons altijd angst ingeboezemd. Mijn boek over weduwen laat zien dat de mens altijd manieren heeft gezocht om daarmee om te gaan, zoals verhalen vertellen waarin de doden voortleven in alles om ons heen. Zo schreef de Afrikaanse schrijver Birago Diop in een gedicht: “De doden zijn niet onder de aarde, ze zijn in de boom die huivert, ze zijn in het bos dat kreunt, ze zijn in het water dat stilstaat, ze zijn in het huis, ze zijn in de menigte, de doden zijn niet dood.”’
02 Wat moet ik doen?
‘In Oost-Afrika bestaat het spreekwoord “Trouw nooit met een vrouw met grote voeten”. Die grote voeten staan voor vrouwelijke kracht, ambities en talenten. Vrouwen hebben van de natuur een voorsprong gekregen: het indrukwekkende, machtige vermogen om zowel jongens als meisjes te baren. Om greep te krijgen op die vruchtbare baarmoeders is naarstig naar een antwoord gezocht; het publieke domein is zo veel mogelijk verklaard tot mannelijk territorium. Zo veranderde deze oeroude voorsprong in eeuwenlange achterstand. Daarom moeten we met elkaar in gesprek blijven over die ingewikkelde balans in genderrelaties en over de angst die motiveert om vrouwen te onderdrukken. Gelukkig zijn bepaalde ontwikkelingen hoopvol, maar er is nog altijd veel weerzin tegen vrouwen met grote voeten.’
‘Zodra je in de ogen van de ander kijkt, ben je al verantwoordelijk’
03 Wat mag ik hopen?
‘In oude, mythische verhalen over het einde der tijden, waarin de wereld vergaat en er bijna niets meer overblijft, is er vrijwel altijd een sprankje hoop – bijvoorbeeld omdat er twee mensen overleven. We kunnen niet zonder hoop, hoe ellendig de situatie ook is. Wat mij ontroerde toen ik onderzoek deed naar de geschiedenis van weduwen is dat sommigen manieren vonden om hun situatie om te zetten in een kracht, om zich samen te verenigen en hun plek buiten de coulissen van het podium op te eisen. Kortom, om zichtbaar te mogen zijn en volwaardig te mogen leven.’
04 Wat is de mens?
‘De mens is altijd een medemens. Zoals de Franse filosoof Emmanuel Levinas zei: zodra je in de ogen van de ander kijkt, ben je al verantwoordelijk. Weduwen zijn door de geschiedenis heen altijd gewantrouwd, terwijl mensen mooier worden als ze van anderen de ruimte krijgen om de talenten te laten bloeien die ze hebben meegekregen.’
Weduwen. Een nooit vertelde geschiedenis
Mineke Schipper
Prometheus
248 blz.
€ 22,50
