Volgens Immanuel Kant (1724-1804) past elke filosofie in 4 vragen: Wat kan ik weten? Wat moet ik doen? Wat mag ik hopen? Wat is de mens?
01 Wat kan ik weten?
‘Kennis wordt gekleurd door wie de vragen stelt en welke onderwerpen überhaupt het bevragen waard zijn. Wat we kunnen weten is ook nauw verbonden met wat we voelen – veel nauwer dan de meesten denken. We voelen ons bijvoorbeeld zelden op ons gemak bij andermans verdriet, daarom hebben we taal en rituelen opgetuigd om dat ongemak te kunnen bezweren. De vraag is of we de gevoelens van die ander hierdoor wel echt leren kennen. Mijn boek Bedenktijd gaat over verdriet, rouw en desoriëntatie. Het begint met een abortus die ik tijdens de coronatijd onderging. In de taal rond abortus is er weinig ruimte voor de persoonlijke ervaring; er wordt vooral op een medische of politieke manier over gepraat. Terwijl erkenning belangrijk is voor ieders rouwproces. Rouwdeskundige David Kessler verwoordt dat treffend: Grief must be witnessed.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
02 Wat moet ik doen?
‘Je kunt niet meer doen dan je richten op wat er op dat moment voor je ligt en je best daarop doen. De gevolgen van je handelingen zijn nu eenmaal niet volledig te controleren of te overzien. Door bezig te zijn met wat zich nu aandient, en niet met de verre toekomst, voel ik me vrijer. Sterker nog, tijdens het schrijven merkte ik dat het een voorwaarde is om iets te maken. Ik heb mijn boek vanaf het begin als geheel voor me gezien, maar eenmaal aan mijn bureau moest ik dat juist loslaten en me richten op de kleine poging om iets te verbeteren.’
03 Wat mag ik hopen?
‘Ik mag van alles hopen, maar nergens van uitgaan. We hebben alleen het heden om ons toe te verhouden. Grote dromen en doelen zijn belangrijk, maar ik streef ernaar af en toe te zeggen: het is vandaag genoeg dat je bent komen opdagen. Ik hoop dat ik dat gevoel van mededogen voor mezelf en de ander altijd kan vinden. Dan komt ook de creativiteit los. In plaats van mezelf te veroordelen voor het afdwalen van mijn gedachten gebruik ik mijn associaties om erachter te komen wat ik interessant vind; ze zijn waardevol materiaal.’
‘Alle andere mensen leiden net zo’n complex leven als jij’
04 Wat is de mens?
‘Een wezen dat empathie kan hebben voor anderen en dat de ander kan zien in diens volledige menselijkheid. Voor mij is dat sterk gerelateerd aan het begrip sonder van John Koenig. Dat betekent dat je je ten volle realiseert dat alle mensen om je heen levens leiden waarin zich allerlei gelukkige, maar ook verdrietige en complexe gebeurtenissen voltrekken, net zoals bij jezelf. Het erkennen van die medemenselijkheid is een niet-religieuze vorm van genade. Aan het einde van een verdrietige passage in mijn boek beschrijf ik hoe een verpleegkundige mij kort aanraakt om me te troosten. Dat was voor mij de eerste menselijke aanraking in weken. Een klein kneepje werd zo een overweldigende realisatie van medemenselijkheid.’
Bedenktijd
Meredith Greer
De Bezige Bij
208 blz.
€ 22,99
