Home Feiten Maar wat is eigenlijk vrijgevigheid?
Feiten

Maar wat is eigenlijk vrijgevigheid?

Door Robin Atia op 3 februari 2025

vrijgevigheid bedelaar geld
Filosofie Magazine 2 2025 waarom doen we ons met liefde pijn
02-2025 Filosofie Magazine Lees het magazine
Onderzoek wijst uit dat gelovigen niet vrijgeviger zijn dan atheïsten. Maar wat is vrijgevigheid eigenlijk, vraagt Marc De Kesel zich af.

Dit artikel krijg je van ons cadeau

Wil je onbeperkt toegang tot de artikelen op Filosofie.nl? Je bent al abonnee vanaf €4,99 per maand. Sluit hier een abonnement af en je hebt direct toegang.

Veel religies dragen vrijgevigheid hoog in het vaandel en moedigen gelovigen aan om gul te zijn. Toch is vrijgevigheid niet zozeer een kwestie van geloofsovertuiging maar van cultuur, volgens Marc De Kesel, filosoof en emeritus hoogleraar theologie.

Tot in de negentiende eeuw, zegt De Kesel, bevatte onze cultuur nog restanten van een ‘gifteconomie’: rijke burgers betaalden vaak uit eigen zak mee aan publieke gebouwen als kerken en ziekenhuizen. ‘Dit is een doorwerking van het feodale systeem. Volgens het middeleeuwse wereldbeeld geeft God ons alles en zijn wij naar zijn evenbeeld geschapen. Mensen moeten dus geven zoals God geeft. Je leeft van de giften van machtigere mensen en wanneer je zelf rijk bent, toon je dat via projecten die anderen ten goede komen.’

Wat is het feit?
Hallin, N., H. Moche e.a. (2024). ‘Who is generous and to whom? Generosity among Christians, Muslims, and atheists in the USA, Sweden, Egypt, and Lebanon.’ Judgment and Decision Making 19, 16.

Tegenwoordig steekt de zaak anders in elkaar. ‘Dat is niet per se slechter,’ benadrukt De Kesel. ‘Dat geven klinkt sympathiek, maar het kwam voort uit gigantische ongelijkheden. Onze huidige samenleving berust op vrijheid en gelijkheid. Ik heb het recht om te geven wat ik wil, maar mijn gift is niet langer bepalend voor mijn bestaan.’

In dit nieuwe onderzoek spelen proefpersonen een spel waarbij ze geld mogen verdelen tussen zichzelf en drie anderen. Maar dergelijke onderzoeken naar de vrijgevigheid van individuen moet je volgens De Kesel kritisch bekijken. ‘Het appel aan vrijgevigheid schuift de verantwoordelijkheid voor het welzijn van mensen af op individuele burgers, maar eigenlijk is dat een politieke kwestie. Het is aan de staat om de politieke gelijkheid van burgers te waarborgen en ook op economisch vlak geen al te grote ongelijkheden te laten ontstaan.’

Even tussendoor… Meer lezen over filosofie en wetenschap? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:

Ontvang wekelijks het laatste filosofienieuws, de beste artikelen en af en toe een aanbieding.

We kunnen tegenwoordig beter gul zijn met onze tijd en inspanningen dan met geld, meent De Kesel. ‘Donaties zijn natuurlijk niet slecht, maar echte goedheid gebeurt wanneer je je handen vuil maakt. Sociaal en politiek engagement, dat is de plek om vrijgevigheid vorm te geven.’

Wie stelt kritische vragen?
Marc De Kesel (1957) is filosoof en emeritus hoogleraar theologie verbonden aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Zijn onderzoek richt zich onder meer op cultuurkritiek en religietheorie.