Volgens Immanuel Kant (1724-1804) past elke filosofie in 4 vragen: Wat kan ik weten? Wat moet ik doen? Wat mag ik hopen? Wat is de mens?
Wat kan ik weten?
‘Een van de dingen die ik door het schrijven van mijn boek Wat wil je dan? ontdekte, is dat het weten evolueert. Alles wat je denkt te weten over jezelf, de wereld en de verlangens die je hebt, is continu in beweging.
In dit boek schrijf ik over de crisis die ik heb gehad toen ik 38 was. Ik was al tien jaar toneelschrijver; niet een totaal hopeloze weg, maar het ging moeizaam. Ik besloot te stoppen, en op zelfonderzoek uit te gaan naar mijn wensen en wat me daarin tegenhield. Uiteindelijk ben ik toch weer toneelschrijver geworden, maar niet volgens een mooie rechte route. Het proces van me weer schrijver durven voelen duurde lang, dat is een zoektocht geweest.
Lot Vekemans (1965) is toneelschrijver. Onlangs schreef ze het boek Wat wil je dan? over haar zelfonderzoek naar zin.
Sowieso ben ik een zoeker, geen vinder. Voor mij gaat het Oudgriekse aforisme “ken uzelf” niet over vinden, maar over zoeken. Een echte overtuiging gaat verstikken, die zet het weten vast. Je kan wel denken dat je iets zeker weet, maar uiteindelijk wordt zo’n weten een gevangenis. Je moet je altijd blijven afvragen: klopt dit wel, is dit hoe ik het leven wil leiden? Is de wereld zoals ik die zie wel de wereld zoals die is? Je moet in onwetendheid durven vallen. Dat is onaangenaam, onwetendheid, maar het brengt altijd beweging.’
Wat moet ik doen?
‘Wat leidend is geweest in mijn zelfonderzoek, is dat ik mijn nieuwsgierigheid groter wilde laten zijn dan mijn angst. Angst is een richtingwijzer die aangeeft dat er iets ligt. Maar je gaat alleen die kant op als je nieuwsgieriger bent dan je bang bent. Je moet altijd toe bewegen naar waar je van weg wil, naar de emoties die onprettig zijn. Daar ligt de ruimte om jezelf beter te leren kennen.’
Wat mag ik hopen?
‘Ik heb iets tegen het woord hoop. In een van mijn toneelteksten staat: “Hoop is voor verliezers.” In een andere staat: “Hoop is voor de machtelozen.” Dat is een beetje gechargeerd, maar ik vind het wel.
Je hebt hoop op het moment dat je denkt geen invloed te hebben. Hoop doet leven, hoor je ook wel. Volgens mij is het tegenovergestelde waar: hoop haalt de levenskracht uit je. Want hoop zet je niet aan om verantwoordelijkheid te nemen, om zelf iets te doen. Hoop maakt passief.
De hoop laten varen kun je defaitistisch noemen, maar wat mij betreft is het juist optimistisch. Omdat je je dan gaat richten op wat je wél kunt doen.’
‘Onwetendheid brengt altijd beweging’
Wat is de mens?
‘Alles wat je over de mens kunt zeggen is ook onwaar. Omdat we alles tegelijkertijd zijn. Neem het volgende: we zijn lerende wezens. Maar waarom? Omdat we niets weten. We hebben een enorme behoefte aan geloof. Waarom? Omdat we continu twijfelen. We willen autonoom zijn, maar hebben ook behoefte aan verbondenheid. De mens is een paradox.’
Wat wil je dan? Over verlangen, verdwalen en je weg vinden
Lot Vekemans
Atlas Contact
176 blz.
€ 22,99
