Wat weet je van het huwelijk van je ouders?
Ik zag de wonderschone documentaire Radiograph of a Family, waarin een vrouw van middelbare leeftijd het huwelijk van haar ouders navertelt, vanaf het moment dat ze elkaar ontmoeten. Seculiere student wordt verliefd op strenggelovige gesluierde vrouw in Iran. Hij neemt haar mee naar Zwitserland, daar studeert hij. Zij moet Frans leren, ze dansen en roken daar, ze voelt zich niet thuis. Ze keren terug, naar het huis dat ze in gedachten al vaak inrichtte, krijgen een kind: Firouzeh Khosrovani, de maakster van de documentaire. Moeder wordt tijdens de revolutie geloviger, vader vraagt haar het daar kind niet bij te betrekken, het liefdessprookje valt uiteen, al blijven ze bij elkaar. Khosrovani vertelt het verhaal aan de hand van foto’s en archiefbeelden, sfeerbeelden van de ‘tijdgeest’. De stemmen van haar ouders zijn die van acteurs.
Ik probeerde me voor te stellen dat ik het huwelijk van mijn ouders zou gaan navertellen, aan de hand van foto’s. Ik realiseerde me dat je op het moment dat je gaat vertellen als vanzelf een grotere geschiedenis vertelt. Ook mijn vader nam mijn moeder mee naar het buitenland, voor zijn werk. Als ik, zoals Khosrovani, een deel van het verhaal aan de hand van de, al dan niet bedekkende, kleding van mijn moeder zou gaan vertellen, beschrijf ik als vanzelf een seksuele ideologie (mijn moeder zonde graag topless in de tuin, wat not done was in het nog wat puriteinse CDA-Nederland). Als ik het werk van mijn vader volg, vertel ik over arbeidsmigratie binnen Europa. Als ik vertel over de aanschaf van de gezinsauto, volg ik een groeiende middenklasse met steeds meer consumptiemogelijkheden. Als ik helemaal doorvertel tot hun scheiding, vertel ik het verhaal van het begin van een golf echtscheidingen in Nederland.
Maar het vreemdste, intiemste en persoonlijkste van de oefening zou zijn om dat te vertellen wat zich aan ideologie en geschiedenis lijkt te onttrekken: wat ze leuk aan elkaar vonden toen ze elkaar zagen, waarom ze verliefd werden, of ze onzeker waren en zich kwetsbaar voelden. Het verhaal van toen jij er nog niet was, toen je nog geen belanghebbende was.
‘Het meest persoonlijke is tegelijk ook het meest universele’ is een veelgeciteerde uitspraak, ooit opgetekend door priester Henri Nouwen. Het klopt, en maakt dat je je kunt herkennen in een liefdesverhaal dat zich afspeelt in Iran. Het omgekeerde is trouwens ook waar: het meest universele is het meest persoonlijke.
Ik ondernam een poging en vertelde het verhaal van het huwelijk van mijn ouders van voordat ik er was, van voor de migratie, van voor de scheiding, van vóór mij, en dat toverde een bevrijdende glimlach op mijn gezicht.
